Achter het behang geplakt

Charlotte Perkins Gilman,
The Yellow Wallpaper (VS 1892)
Kort verhaal, 26 pp.
Hier gratis te downloaden



Charlotte Perkins Gilman was een zeer productieve schrijver en heeft een indrukwekkende lijst van korte verhalen, romans, essays, gedichten, artikelen en andere boeken op haar conto staan, maar dit is het verhaal waar ze nog steeds beroemd om is. Geschreven in 1890, gepubliceerd in 1892, de tijd ver vooruit. Een anonieme briefschrijver aan de Boston Transcript vond het letterlijk een levensgevaarlijk verhaal: "The story could hardly, it would seem, give pleasure to any reader ... [S]uch literature contains deadly peril. Should such stories be allowed to pass without severest censure?" De bezorgde briefschrijver had ongetwijfeld het beste voor met de nietsvermoedende aspirantlezers van het verhaal, maar goede bedoelingen zijn lang niet altijd een garantie voor goede adviezen. Dat is nu juist één van de dingen die maar al te duidelijk en al te pijnlijk blijken uit dit verhaal.

Gilman baseerde 'The Yellow Wallpaper' op haar eigen ervaring met psychische problemen. Na de bevalling van haar dochter zonk ze weg in een jarenlange zware depressie. Destijds werd in zo'n geval vaak volledige rust voorgeschreven. Het fragiele vrouwelijke gestel en de zwakke vrouwelijke geest waren immers het best gebaat bij zo weinig mogelijk prikkels en zo weinig mogelijk inspanning. Inmiddels weten we wel beter en het zal de meeste mensen dan ook niet verbazen dat Gilman hierdoor alleen nog maar depressiever werd. De ik-persoon in dit verhaal wordt er zelfs letterlijk stapelgek van. Min of meer opgesloten in een landhuis, met een echtgenoot die arts is en dus weet wat goed voor haar is, is het enige waar ze haar geest en intellect mee bezig kan houden de wilde geometrische motieven van het behang in de kamer die haar is toegewezen. Schrijven is  verboden, dus dat moet ze stiekem doen.

Personally, I disagree with their ideas.
Personally, I believe that congenial work, with excitement and change, would do me good.
But what to do?
I did write for a while in spite of them; but it does exhaust me a good deal – having to be so sly about it, or else meet with heavy opposition.

"There is no female mind. The brain is not an organ of sex. Might as well speak of a female liver." Dit is een bekend citaat van Gilman, waarvan ik de bron niet heb kunnen achterhalen, maar dat veelzeggend is in de context van dit verhaal en helemaal raak. Er zijn immers alleen maar mensenhersens, geen mannen- en vrouwenhersens, en die hebben allemaal dezelfde behoeftes: "congenial work, with excitement and change". In 1892 was lang niet iedereen daarvan overtuigd, getuige de anonieme briefschrijver die ik hierboven citeerde en die dit kennelijk een griezelig standpunt vond, maar dit verhaal illustreert nu juist hoe funest een leven zonder  intellectuele stimulansen voor de geestelijke gezondheid is. Geen wonder dat zoveel vrouwen uit de gegoede klasse destijds gestoord werden van het niets doen en het niets hoeven.

Maar lees dit verhaal niet in de eerste plaats om de boodschap, want daar zullen de meeste lezers tegenwoordig wel achter staan, laat staan dat ze er van op zullen kijken. Lees dit verhaal om de vertelkunst, om de beklemmende manier waarop Gilman je laat meemaken hoe haar hoofdpersoon afdaalt in waanzin en om de huiveringwekkende manier waarop ze het behang van een kamer gebruikt om die waanzin tastbaar te maken. 'The Yellow Wallpaper' is daarmee een schoolvoorbeeld van hét geslaagde korte verhaal: weinig middelen, geen echte gebeurtenissen, nauwelijks personages, een plaats van handeling bestaande uit één kamer, maar met maximale emotionele impact.

PS Aarzel om niet om je eigen commentaar toe te voegen. Ik stel het zeer op prijs als mensen de moeite nemen om reacties of aanvullingen te plaatsen! Heb je dit boek besproken op je eigen blog? Plaats dan s.v.p. een link bij de reacties.