De passant

Takashi Hiraide,
De kat (Japan 2003)
Novelle, 158 pp.
Vertaald uit het Japans door Luk Van Haute



Zoals trouwe bezoekers van mijn blog weten, is mijn aanvallige huisgenoot M. Schootstra-Spinstra ('Mauro' voor intimi) niet echt een groot lezer. Maar een enkele keer is er een boek dat hem opvalt, en dan dwingt hij me om het aan te schaffen. Ja, zo zijn de verhoudingen hier. Dat aanschaffen doe ik niet echt met tegenzin, trouwens, want het is reuze gezellig om samen een boek te lezen en te bespreken (zoals hier en hier). Onlangs kwam Mauro op de bestsellerlijsten dit Japanse boekje tegen en hij bleef net zo lang doorzeuren tot ik het gekocht had. Mauro had er hoge verwachtingen van: De kat, dat ging vast over hemzelf! We zullen zien. Hier is Mauro's weloverwogen en doorwrochte recensie.

Mauro en Macchiavelli

"Ik vond er geen reet aan. De kat in het boek, met de domme naam Pukkie, was hartstikke ongeloofwaardig. Ze miauwde niet, ze wilde niet aangehaald worden en ik heb haar nooit horen spinnen. Zelf ben ik ontzettend welbespraakt [eufemisme voor luidruchtig en praatziek, Red.], ben ik lekker klef en begin ik al te spinnen als je me maar vriendelijk aankijkt. Ongeloofwaardig dus, die Pukkie, en helemaal niet sympathiek. Alleen daarom al hoefde het niet voor mij. Een hoofdpersoon moet sympathiek zijn, anders deugt het boek niet. Iedereen weet dat. De verteller was ook een hele rare vent. Hij heeft een libelle als vriendje! Belachelijk gewoon. Een libelle sla je uit de lucht en eet je op. Zo werkt dat. En wat moest die Macchiavelli in godsnaam in het boek, met zijn rivier en zijn overstroming? Ik weet niet eens wie Macchivelli is (vast geen kat), maar de stukken over hem waren allemaal vreselijk slaapverwekkend, net als het onbegrijpelijke gewauwel van de verteller over kunst. Tijdens het lezen van die bladzijden ben ik lekker even een dutje gaan doen. Eén ster. Gaap."

Oei, dat hakt er in. Gelukkig ben ik zelf veel positiever dan Mauro en heb ik de novelle met veel plezier gelezen, juist omdat het geen overdreven knus, sentimenteel poezenboekje is, maar (naast rake en poëtische observaties over een passantenkat) ook impliciet een overpeinzing is over de vergankelijkheid van het bestaan. De verteller van De kat is een schrijver die met zijn vrouw in een voormalige dienstwoning op het terrein van een veel groter huis woont. Op een dag komt er bij de buren een jong katje aangelopen, dat door die buren wordt geadopteerd, en - bedreven in het eten van meerdere walletjes als katten zijn - ook al gauw een etensbakje, een slaapplek en een plaatsje in de harten van de schrijver en zijn vrouw verovert. Het kleine buurjongetje noemt haar Pukkie.

Maar precies omdat Pukkie bij de schrijver en zijn vrouw slechts te gast is, denkt de verteller dat juist zij Pukkie zien zoals ze is.

Ik had gehoord dat katten hun hart alleen openstellen voor hun baasje en zich dus alleen bij hun baasje van hun lieflijkste kant laten zien. Wij proefden slechts van een soort pseudohouderschap van een kat, zonder te weten wat het betekent om er echt een te bezitten, en wij zouden dus nooit getuige mogen zijn van Pukkie in haar meest aanhankelijke gedaante. Maar ik vroeg me af of Pukkie ons niet juist daarom haar ware gedaante openbaarde, ongerept en niet behaagziek, de gedaante die haar baasje niet eens kende. Lag de oorsprong van het mysterieuze gevoel dat Pukkie ons bezorgde, simpel gezegd, niet daarin? En voor mij liet precies deze zuiverste gedaante van haar zich het best omschrijven als ‘bliksemvangst’.

In tegenstelling tot mijn alleraanhankelijkste Mauro die overal wil zijn waar ik ook ben (en dus eerder een soort hondje is), is Pukkie de essentie van de onafhankelijke, ongrijpbare en daarom zo fascinerende kat. Ze is nooit te bevatten, je kunt haar alleen met veel liefde observeren.

Verder vraagt de schrijver zich af of een kat zich wel laat bezitten. De buurvrouw die het eigenlijke bazinnetje van Pukkie is, geeft blijk van ergernis dat haar kat zo polygaam bij de buren slaapt en dat de buurman zich het katje als het ware heeft toegeëigend door over haar te schrijven. Maar zijn katten wat dat betreft niet net als mensen, die je sinds het afschaffen van de slavernij ook niet in eigendom kunt hebben? Zijn katten in plaats van een dierbaar bezit niet eerder als een zachtaardige natuurkracht die zich ongemerkt en onvermijdelijk in je leven nestelt en zo invloed op de loop van je leven uitoefent?

Eerder zei ik dat dit boek ook over vergankelijkheid gaat. Dood en afscheid doen hun intrede meerdere keren tijdens de loop van het verhaal en ook daarover heeft Pukkie het schrijversechtpaar het een en ander te leren. Niet dat er veel gebeurt in dit verhaal. Er valt nauwelijks een plot te ontwaren. Deze bescheiden novelle is achter de weinig opzienbarende maar wel mooi getroffen observaties vooral een ingetogen meditatie over de natuur, onze relatie met dieren, de dood die bij het leven hoort, verval, maar ook wedergeboorte. Kortom, een boekje dat de doorsnee huiskat ver boven de pet zal gaan en dat daarom alleen geschikt is voor hun meer filosofisch ingestelde menselijke huisgenoten, en misschien voor een enkele, uitzonderlijk belezen kat

Mauro is inmiddels op mijn schoot in slaap gevallen. Hij snurkt.

PS Aarzel niet om je eigen commentaar toe te voegen. Ik stel het zeer op prijs als mensen de moeite nemen om reacties of aanvullingen te plaatsen! Heb je dit boek besproken op je eigen blog? Plaats dan s.v.p. een link bij de reacties.