Waar zijt gij, schildpad

Jessica Grant,
Come, Thou Tortoise (Canada 2009)
Roman, 432 pp.
Nederlandse titel: Waar zijt gij, schildpad

Een roman voor volwassenen waarin we zo nu en dan even verhuizen naar het hoofd van de schildpad van de hoofdpersoon - als dat maar goed komt. Maar Jessica Grant speelt het klaar. Dit is zo'n fris en origineel verteld boek, dat ik er onmiddellijk voor gewonnen was. Het meeste van het boek wordt namelijk verteld door Audrey (a.k.a. Oddly) Flowers en Audrey is simpelweg verrukkelijk. Zelfs al gaat het over de dood van haar geliefde vader en Audreys wel heel eigen manier van verwerken, dan nog is dit geen drukkend, zwaar boek, maar eentje dat je met vreugde leest. De eerste scène is veelzeggend. Audrey heeft haar vliegangst overwonnen en zit in het vliegtuig van Oregon naar Newfoundland omdat haar vader na een ongeluk in komma, herstel, in coma ligt, en doet aan boord haar burgerplicht. Ze ontfutselt namelijk met succes haar buurman, die een biografie van Shirley MacLaine leest, maar volgens Audrey verdacht lang over een pagina doet, zijn vuurwapen en sluit zich daarmee op in de wc. Blijkt de man een officiële beveiliger te zijn. En blijkt het heel moeilijk om Audrey daar officieel van te overtuigen.

Veel van het boek klinkt kluchterig als je het navertelt. Zo is Audreys vader neergemaaid door een uitstekende kerstboom op een pickup truck en heeft hij daardoor zulk zwaar hersenletsel opgelopen dat hij het niet overleeft. Vermoord door een kerstboom. En toch is het boek niet kluchterig. En dat komt - alweer - door de unieke stem van Audrey. Door haar naïviteit en neiging om situaties helemaal verkeerd te interpreteren, door haar grappige vermenselijking van dingen waar je dat niet verwacht ("I knew it was my dad calling. I could tell by the worry in the ring") en haar eindeloze plezier in het zien van dubbele en driedubbele lagen in taal. Dit is bijvoorbeeld typisch Audrey:

I once saw a guy interviewed who wouldn’t fly between popes. This was his Number One Rule of Flying. Never fly popeless. So after John Paul II died and before Benedict was sworn in, he wouldn’t fly. Thus he missed the big funeral in Rome, which he would otherwise have attended, and the opportunity to touch John Paul II’s brown leather slipper with his dead foot inside. Imagine.

En dit is ook een hele mooie. Audrey noemt de coma van haar vader steeds een komma, wat aanvankelijk een tikje flauw klinkt, tot het moment dat ze het gezicht van haar Uncle Thoby op de luchthaven ziet en weet dat ze te laat is.

You said it was a comma.
I know, but is's over.
Period.

Audrey is ergens midden in de twintig als haar vader overlijdt, maar heeft als leapling ('schrikkelaar') nog maar zes verjaardagen gevierd. Dat is veelbetekenend. Ze ziet de wereld nog steeds met de verbeeldingskracht van een kind, maar zal nu - nu haar vader dood is - toch eindelijk volwassen moeten worden. En dat terwijl ze stiekem altijd heeft gedacht dat haar vader, een onderzoeker aan de universiteit, op tijd een middel tegen ouder worden en dood gaan zou uitvinden. Bij haar muis, Wedge die inmiddels 20 is, werkt zijn middel namelijk fantastisch! Intussen vraagt de lezer zich af of Wedge de muis wel echt 20 is of dat het een successie van muizen is, omdat niemand de jonge Audrey heeft willen vertellen dat haar huisdier dood was. Nee, dan Winnifred de schildpad, die bij Audrey in Oregon woont. Die is écht verschrikkelijk oud. In tegenstelling tot Audrey is Winnifred  wijs en berustend en neemt ze taal letterlijk. Als Audrey hals-over-kop terug naar Canada moet, brengt ze Winnifred onder bij vrienden Chuck en Linda. Winnifred observeert het huishouden met stoïcijnse verbazing.

Chuck is not allowed to smoke in the apartment. Although last night, as he was grabbing his cigarettes, he paused to look at me with my head stuck out my castle window and asked Linda why he couldn’t just be like the bloody tortoise and stick his own head out the window to smoke. Since when do I smoke, I wondered.

Maar nu is Audrey dus alleen, want een moeder is er nooit geweest en haar Uncle Thoby, het zwarte schaap van haar vaders (Britse) familie en al jaren bij hen in wonend, is volledig van de kaart. Uncle Thoby is ook asymmetrisch, met een arm die veel langer is dan de andere, en hij en Audrey hebben dezelfde bijzondere kijk op de wereld. Ze moet er nu voor zorgen dat haar vaders geliefde broer niet terug gaat naar Engeland, maar is er niet gerust op: "... isn’t this what I always feared would happen, and what my dad always feared too, although he never said so: that Uncle Thoby would go back. That we would lose him. Because he felt like a prize we had won by accident." Maar de dood is onvermijdelijk, zo heeft Audrey al ontdekt, en veiligheid en onveranderlijkheid bestaan niet. Dat is wat Audrey nu onder ogen moet zien. Ze doet dat door met terugwerkende kracht te trachten haar vader beter te leren kennen, en door haar jeugd te overdenken, om zo misschien een antwoord te krijgen op vragen die ze tot nu toe nooit heeft gesteld.

Ik ken geen enkel ander boek waarmee ik Come, Thou Tortoise (een citaat uit Shakespeare, trouwens) zou kunnen vergelijken. Het is warm en geestig en intelligent en een groot plezier om te lezen. Veel van de vragen die Audrey heeft, worden niet expliciet beantwoord, terwijl er ook vragen zijn die Audrey niet eens stelt, maar de lezer wel. Er wordt überhaupt veel aan de lezer overgelaten, wat ik erg waardeer. Mensen die niet van taalspelletjes houden, moeite hebben met dubbele bodems  en het vervelend vinden om tussen de regels door te moeten lezen, zullen niet met dit boek uit de voeten kunnen. Tegen de rest zou ik zeggen: zo gauw mogelijk aanschaffen en lezen, dit bijzondere boek.
_______________________
Met veel dank aan Sabine voor deze aanbeveling..

PS Aarzel niet om je eigen commentaar toe te voegen. Ik stel het zeer op prijs als mensen de moeite nemen om reacties of aanvullingen te plaatsen! Heb je dit boek besproken op je eigen blog? Plaats dan s.v.p. een link bij de reacties.