Oplichtertjes tijdens de Blitz

Lissa Evans,
Crooked Heart (GB 2014)
Roman, 288 pp.
Niet in het Nederlands vertaald



Een subtiel-komische feel good roman over de Tweede Wereldoorlog? Hoe verzint een mens het. Eerlijk gezegd klinkt het niet echt veelbelovend, vooral als dan ook nog blijkt dat de hoofdpersonen van dit boek zijn: (1) een lelijk, vroegwijs weesjongetje met flaporen en (2) een arme weduwe met een volwassen zoon die niet wil deugen. Duidelijk voorbestemd om uit te draaien op een ongelukkige mix van sentimentele smartlap en foute humor. Ik was daarom vermoedelijk nooit aan dit boek begonnen als ik niet eerder met zoveel plezier Lissa Evans' eerdere roman Their Finest Hour and a Half had gelezen. En laat deze opvolger ook alweer delightful blijken te zijn! Dus lof voor een auteur die in staat is om zich niet al te veel aan te trekken van verwachtingen en tegen de stroom in een heerlijk boek heeft geschreven.

Moraal en regels zijn verschillende dingen
Het decor voor dit boek is, net als Evans' vorige roman, de Blitz, de periode aan het begin van de Tweede Wereldoorlog waarin Duitsland Londen aan de lopende band met bommen bestookte. Het is de tijd van de schuilkelders, van de evacueetjes én van de arme luitjes die hun kans schoon zagen om op creatieve wijze wat bij te verdienen, waarbij creatief natuurlijk staat voor 'louche'. Londens weesjongetje Nigel Bostock is amper 10, als de peetmoeder die voor hem zorgt overlijdt en Nigel bij duffe familie gestald wordt. Peetmoeder was een originele, bemiddelde en hoog opgeleide vrijdenkster die nog medailles heeft uit de tijd dat ze als voorvechtster voor het vrouwenkiesrecht in de cel belandde. Nigel is op zijn tiende dan ook al een jochie met een sterk moreel besef, maar weinig respect voor de regels. Het plichtsgetrouwe echtpaar waar hij terecht komt, bevalt hem dan ook geheel niet en hij laat zich (na een eerdere mislukte poging van de autoriteiten) nu toch maar evacueren naar St. Albans. Daar trekt hij onverwacht de aandacht van Vee. De volkse Vee werkt zich een slag in de rondte voor haar zieke oude moeder en haar waardeloze zoon, en kan nog steeds niet rondkomen, ondanks allerlei 'slimme' plannetjes om inkomsten te genereren. Als ze mensen van de opvang ziet leuren met een lelijk evacueetje dat niemand wil hebben, krijgt ze een lumineus idee: jochie in huis nemen, extra voedselbonnen en extra geld!

Brieven aan Churchill
Vee en Noel zijn een onaantrekkelijk duo. Dit is Vee:

He watched Vee walk away along Linden Avenue, grey coat, grey hat, her head twitching to and fro as she inspected the houses on either side of the road. The first time he’d ever seen her he’d thought of a magpie, but now she seemed more like a pigeon, drab and directionless, pecking at anything that looked as if it might be edible.

Maar Noel, die zich al snel wezenloos verveelt bij Vee, heeft een idee. Het is niet echt in overeenstemming met de wet, maar moreel valt het met de nodige moeite te verdedigen. Vee, die Noel tot nu toe een wandelend woordenboek met een bekakt accent vindt en niks heeft met filosofische overwegingen, vindt het meteen een prima idee, want het betekent een niet al te riskante en tamelijk gemakkelijke manier om haar inkomsten op peil te brengen. Aldus beginnen Noel en Vee samen aan hun projectje, dat al snel genoeg geld oplevert om Vee's schulden af te lossen en zelfs om iets te geven aan een goed doel, wat Vee haar grootste geluksmoment ooit oplevert.

‘I’ve not come to buy,’ she said, ‘just to make a donation.’ She unclipped her handbag and though she’d meant to give a shilling, she found herself taking out a whole half-crown instead. ‘Shall I put it in there?’ she asked, making sure that both women could see the coin before it dropped into the box beside the till. ‘Well, that’s very generous of you, I must say,’ said Crochet, ‘isn’t it, Mrs de Souza?’ and the frozen-faced cow had to nod, though it looked as if someone had put a hand to the back of her head and given it a push. Vee glided out of the shop as though on a gilded barge. She couldn’t remember when she’d ever felt as good, not ever.

Terwijl Vee en Noel druk zijn met hun extra inkomstenbron worden ze omringd door diverse andere kleine schurkjes die allemaal hun eigen oplichterijpraktijkjes hebben, terwijl Vee's bejaarde moeder Winston Churchill onvermoeibaar met brieven vol goede raad bestookt en stiekem haar eigen geheime plannetje smeedt. En intussen blijven de bommen vallen en gaat er op allerlei fronten van alles mis.

In de nesten
Dit is geen lachen-gieren-brullen boek, maar zo'n typische Engelse komedie met veel ironie, waar de humor niet heel luid vanaf knalt. Het is het verhaal van onbelangrijke mensen die er op hun manier het beste van proberen te maken en al dan niet in de nesten raken. Er grijpen geen grote drama's plaats. Twee personages bevinden zich weliswaar tijdens een bombardement in Londen buiten een schuilkelder, waarna zich een uiterst spannende scène ontwikkelt en één personage zwaar gewond in het ziekenhuis belandt, maar in Lissa Evans' wereld is dat niet als gevolg van een bomexplosie, maar omdat de persoon in kwestie met een enorme klap het openslaande portier van een ambulance in het gezicht krijgt.

Helemaal geslaagd
Ondanks alle verwikkelingen en gevaren weet je vanaf het begin dat het goed gaat aflopen met Vee en Noel. Dat is natuurlijk precies wat dit zo'n onvervalst en verrukkelijk feel good book maakt. Mooi in dat verband is ook dat Evans laat zien dat familiebanden niet alles zijn en dat je  op onverwachte manieren weer een soort familie kunt krijgen van mensen die helemaal geen bloedverwanten zijn. Verder zijn er vermakelijke plotwendingen, scherpe portretten en heeft Evans een rake stijl, zodat deze roman - die nou niet direct van het kaliber van Oorlog en vrede is (maar dat had iedereen al begrepen) - toch helemaal geslaagd is in zijn opzet en de lezer veel voldoening schenkt, zelfs al heeft het wat mij betreft toch net iets minder vaart en verve dan Their Finest Hour and a Half.

PS Aarzel niet om je eigen commentaar toe te voegen. Ik stel het zeer op prijs als mensen de moeite nemen om reacties of aanvullingen te plaatsen! Heb je dit boek besproken op je eigen blog? Plaats dan s.v.p. een link bij de reacties.