Vergeet vooral de dood niet

Muriel Spark,
Memento Mori (GB 1959)
Roman, 291 pp.
Niet in het Nederlands beschikbaar
16 juli 2016


Toen ik nog met een sterrenwaardering werkte, stonden hier 3 sterretjes. Maar uiteindelijk vond ik die sterretjes niet meer zo'n goed idee en heb ik ze overal weggehaald. Bij dit boek zouden mensen zomaar de indruk kunnen krijgen dat het niet meer dan aardig is, en dat het de status van modern classic niet verdient. Terwijl ik helemaal niet van plan ben om dat te beweren, want in dit geval is de reden dat ik niet laaiend enthousiast ben vooral aan mij te wijten. Ik vat Muriel Spark namelijk om de een of andere reden nét niet helemaal. Dat moet ik na drie pogingen (The Girls of Slender Means, Aiding and Abetting en nu deze roman) maar eens eerlijk toegeven. Ik vind de boeken steeds aardig tot heel aardig, maar daar houdt het op, terwijl de consensus is, dat Spark een geweldige schrijver is. Probeer dus op grond van mijn bespreking vooral zelf uit te maken of dit boek wat voor je is. Ik vind namelijk dat je nooit blind op andermans oordeel af moet gaan, zeker niet als het een blogger is! Dat is ook de reden waarom ik me altijd uitsloof om mijn eindoordeel goed te onderbouwen en die onderbouwing bovendien duidelijk te scheiden in subjectieve en objectieve elementen.

Anonieme telefoontjes
Na het nodige peinswerk vermoed ik dat de reden waarom ik nooit een echte fan van Muriel Spark zal worden is dat haar boeken me domweg niet raken. Ik vind ze heus geestig, lees ze beslist niet met tegenzin, maar de vonk springt niet over (hé, woordspeling! helemaal per ongeluk), Spark en ik blijven op afstand. En zoals ik al eerder zei: dat ligt aan mij. Neem nou dit boek uit 1959. Het heeft een ontzettend aardige premisse: een bejaarde mevrouw, Dame Lettie Colston, krijgt steeds weer telefoontjes van een anonieme meneer die alleen maar de onheilspellende woorden "Remember you must die" uitspreekt, om daarna steevast op te hangen. Eerst worden de telefoontjes niet zo serieus genomen door de omgeving van Dame Lettie, maar dan krijgen de andere bejaarden ze ook

Interessant genoeg kunnen de ouwelui het maar niet eens worden over de persoonlijkheid van de beller. De een beweert dat het een beleefde jongeling is, de ander dat het een oudere buitenlander is, en er is zelfs iemand die zeker weet dat het een vrouw is. Binnen de kortste keren verdenkt iedereen iedereen. Een gepensioneerde rechercheur van politie wordt op discrete wijze ingeschakeld en denkt uiteindelijk uitgevogeld te hebben wie de beller is.

Wilde escapades
En hier heb ik jullie prompt op het verkeerde been gezet, want het lijkt er nu net op alsof we met een onvervalste whodunnit te maken hebben. Niet dus. Er is namelijk helemaal geen sprake van een conventioneel mysterie maar van een metafysisch probleem dat niemand onder ogen wil zien, behalve de rechercheur en een gepensioneerde dienstmeid. Alleen zijn die lower middle class en zeggen ze iets wat niemand wil horen. Maar dat metafysische is wel het aspect van het boek dat ik echt sterk vind.

Veel minder heb ik met de personages, de club bejaarden. Op enkele uitzonderingen na zijn het allemaal welgestelde lieden met huispersoneel. Ze hebben het gemaakt in het leven en hadden ook niet anders verwacht. De ene helft heeft het in het verre verleden met de de andere helft gedaan, maar helaas kon ik steeds maar moeilijk onthouden waar en wanneer ook al weer, en met wie precies. Voor mij werd het daarom al gauw een gribus, vooral omdat ik al die binnen- en buitenechtelijke verhoudingen niet goed uit elkaar kon houden. Mijn fout dus. Eén van de gevolgen was wel dat ik meteen de interesse verloor in de wilde escapades van de oudjes in de jaren twintig, en ze daarbovenop vooral vervelend en zelfvoldaan vond. Terwijl het uiteindelijk toch wel van belang voor de uitkomst van een deel van het verhaal bleek te zijn.

Geen affectie
Ik denk trouwens dat Spark zelf ook van mening was dat haar personages vervelende, zelfvoldane types zijn, die gedreven worden door hebzucht en wellust. Ze is van de vileine pen en niet het soort schrijver dat haar karakters met affectie behandelt. Nu hoeft dat ook niet. En ik hoef als lezer ook niet met de personages te sympathiseren om een boek te kunnen waarderen. Money van Martin Amis heeft een volstrekt abjecte hoofdpersoon en is toch een heerlijke roman. Hetzelfde geldt voor Solar van Ian McEwan: hufter van een protagonist en desalniettemin heel grappig verhaal. In Money en Solar krijgen de klootzakken van de schrijver lekker hun trekken thuis en bestaat het genoegen van de lezer vooral uit heel bevredigende vorm van leedvermaak. Hier is het allemaal wat ... eh, subtieler? Misschien te subtiel voor mij? Ik weet het niet, zou best kunnen. In ieder geval vond ik de wendingen in het verhaal amusant, maar liet de uitkomst me uiteindelijk koud en had ik na afloop ook niet echt de aanvechting om wat langer stil te staan bij die voor mij niet bijster interessant neergezette mensen.

Muriel Spark is gewoon niet echt mijn schrijver. Kan ze niks aan doen. Maar laat mijn bespreking je er vooral niet van weerhouden om Memento Mori te lezen. Talloze lezers hebben er wel degelijk erg van genoten en die zullen er heus niet allemaal naast zitten. Mijn mening is ook niet meer dan een meninkje.

PS Aarzel niet om je eigen commentaar toe te voegen. Ik stel het zeer op prijs als mensen de moeite nemen om reacties of aanvullingen te plaatsen. Heb je dit boek besproken op je eigen blog? Dan zou het fijn zijn als je een link bij de reacties plaatst.