De eeuwige zoektocht

Benjamin Tammuz,
Minotaur (Israel 1980)
Roman, 192 pp.
Uit het Hebreeuws in het Engels vertaald
door Kim Parfitt en Mildred Budny
Voor zover mij bekend niet in het Nederlands beschikbaar



Een man viert een eenzame eenenveertigste verjaardag in een buitenlandse stad, ver van huis, ver van vrouw en kinderen. Hij zit in een bus en dan gebeurt het. Hij herkent met een schok een meisje van een jaar of zeventien tegenover hem. Hij denkt zelf dat hij een kreet slaakt, maar de andere passagiers reageren niet, dus misschien verbeeldde hij zich dat, en als het meisje uitstapt, volgt hij haar discreet. Al snel weet hij waar ze woont en hoe ze heet (Thea). Hij is goed in dat soort dingen, want hij werkt voor de Israëlische geheime dienst. Maar dit verhaal heeft niets met zijn werk te maken, niets met spionage. Het is het verhaal van liefde in het algemeen en van een obsessieve liefde voor een onbekende vrouw in het bijzonder. Graham Greene was verrukt van deze roman, toen hij in 1981 voor het eerst in het Engels uitkwam, en Minotaur werd in datzelfde jaar uitgeroepen tot English Novel of the Year.

Ontdekking
Een enkele keer doe je als lezer een  bijzondere ontdekking. Een boek dat nu eens niet door alle boekbloggers tegelijk wordt besproken, maar dat een beetje vergeten is, al 36 jaar oud, uit een land waaruit niet hele grote stromen literatuur onze kant op komen. Waarom ik Minotaur kocht, weet ik niet meer precies. Ik meen dat ik ergens een juichende bespreking had gelezen in de Engelstalige pers (The Guardian? The New York Times?) naar aanleiding van het opnieuw uitbrengen van dit boek in het Engels. Ik had op dat moment niet in de gaten dat het om een roman uit 1980 ging (ik dacht dat het een recent werk was van een onbekende nieuwe auteur), maar dat maakt allemaal niks uit. Het is prachtig. En géén spionageroman, zelfs al is de hoofdpersoon een spion.

Bijzondere structuur
Het liefdesverhaal zelf is al ongewoon genoeg (waarom doe ik hier  niet uit de doeken), maar vooral de manier waarop het verteld wordt, geeft het zijn magie. Als Tammuz het op conventionele wijze uit de doeken had gedaan, chronologisch, de personages geleidelijk aan invullend, was het nooit zo'n intrigerend verhaal geworden. Het is de fragmentarische structuur die hier zo'n pageturner van maakt en de dingen die de schrijver lange tijd weglaat. De identiteit van de spion wordt pas laat in het boek onthuld, als we Thea inmiddels al jaren hebben gevolgd, met meerdere aanbidders, waarvan we ons steeds afvragen of dit nu de spion is en waarbij we bovendien steeds ongeruster worden over hoe het zit met de ernstige ongelukken in Thea's omgeving.

Nevelig
Ook plaats en tijd worden lange tijd onbepaald gehouden. We kunnen uit van alles afleiden dat Thea hoogstwaarschijnlijk in Europa woont en dat het verhaal zich in de twintigste eeuw afspeelt (er is sprake van grammofoons), maar lange tijd blijft dat alles nevelig. Vaak vind ik die onbepaaldheid vreselijk irritant, maar hier draagt het bij aan het mysterie rondom de hoofdpersoon, en bovendien komen we er op een bepaald moment wel degelijk achter waar en wanneer het verhaal zich afspeelt. Want in de laatste pagina's komt alles bij elkaar en dichtbij. Alleen misschien niet perse zoals we hadden verwacht.

Krijgen ze elkaar?
In het laatste kwart van de roman dringen we, na een aantal onverwachte wendingen, eindelijk tot de persoon van de spion door. Hij krijgt een naam, ouders, een eenzame jeugd, een nog eenzamer loopbaan. We beginnen te begrijpen waarom hij gedesillusioneerd is en op zoek naar liefde. De Israëlische achtergrond, en het geweld waarop het land gefundeerd is, spelen een niet onbelangrijke rol. Het is een ongewone man, een buitenstaander, die in zijn obsessie ongewone dingen doet en waarmee het wel eens tragisch af kon lopen. 'Krijgen ze elkaar?' de centrale vraag in elk liefdesverhaal, blijft tot tegen het einde onbeantwoord. Maar dat einde geeft uiteindelijk toch uitsluitsel, zelfs al wordt  niet alles uitgespeld.

De betekenis van de Minotaurus
De Minotaurus van de titel is een intrigerend symbool. Op een oppervlakkig niveau kan dit gezien worden als een verwijzing naar de labyrinthische structuur van het boek. Maar op een dieper niveau betekent het iets heel anders. Het blijkt namelijk te verwijzen naar een gravure uit de jeugd van de spion.

On the wall hung an engraving that had been sent to them as a present from Paris and it showed a monster with the head of a bull and the body of a man, down on its knees in an arena, about to die. From a ringside seat a woman reached out her hand as if trying to touch the dying head; a small distance remained between the extended hand and the huge head, and [he] knew that if the hand were to touch the head the dying creature would be saved. 

De zoektocht van de hoofdpersoon gaat over de zoektocht naar die ene hand: de hand die hem door een liefdevolle aanraking zal redden van zichzelf en van de dood. Het is de eeuwige zoektocht naar een liefde die alles zal overwinnen en de ontvanger zal verlossen.

PS Aarzel niet om je eigen commentaar toe te voegen. Ik stel het zeer op prijs als mensen de moeite nemen om reacties of aanvullingen te plaatsen. Heb je dit boek besproken op je eigen blog? Dan zou het fijn zijn als je een link bij de reacties plaatst.