Zoektocht naar synthese en compleetheid

Hermann Hesse,
Narcissus and Goldmund (Duitsland 1930)
Roman, 286 pp.
Vertaald uit het Duits in het Engels door Ursule Molinaro
Nederlandse titel: Narziss en Goldmund



Niet dat ik nou een kenner ben, maar ik durf na drie romans van deze schrijver wel te beweren dat dit een typisch Hesse-verhaal is: een man is op zoek naar zichzelf in een net-niet-realistische maar ook niet-helemaal-mythische setting. De roman is meer parabel dan levensverhaal en ik snap heel goed dat het vooral op jongeren diepe indruk maakt. Op zoek zijn naar jezelf is iets waar je vooral dan mee bezig bent en de veelvuldige en vluchtige seks doen het op die leeftijd ook altijd uitstekend. Zelf was ik er iets minder verrukt van, alhoewel het boek zonder meer prachtig geschreven is.

Blondgelokte jongeling
Het verhaal gaat over, je raadt het al, Narcissus en Goldmund en speelt zich af in een vaag-middeleeuws Duitsland met de nodige anachronismen, die er overigens niet heel erg toe doen omdat dit geen historische roman is, maar (zoals ik al zei) een parabel. De beide hoofdpersonen komen allebei als jongeman in een klooster en bouwen daar een bijzondere band op. Narcissus is de intellectuele asceet en Goldmund een schone, blondgelokte jongeling die helemaal niet in een klooster thuis hoort - iets wat Narcissus met zijn koele, scherpe intelligentie al snel door heeft. Goldmund komt er pas achter als hij op een keer buiten het klooster een zigeunerin tegenkomt en door haar verleid wordt. Hij begrijpt dat hij bestemd is voor een leven van de zinnen en niet van de geest. Hij verlaat het klooster en trekt de wijde wereld in.

Avontuurtjes, kunst, de pest
Daar heeft de mooie jongeling vooral eindeloos veel avontuurtjes (steeds naar volle tevredenheid van beide partijen trouwens) en wordt het pas weer interessant als hij in een kerk een Mariabeeld ziet dat hem zo treft, dat hij op zoek gaat naar de maker, bij wie hij in de leer gaat. Even vindt hij voldoening in de kunst. Maar lang duurt dat niet. Hij heeft nog steeds niet gevonden wat hij zoekt en trekt weer verder. Zelfde recept maar dan nu met de pest erbij en dus heel nadrukkelijk de dood. Uiteindelijk komen hij en Narcissus elkaar weer tegen. The End.

Dualiteit
Dat is het verhaal en op zich is dat best een aardig verhaal, maar het is nadrukkelijk niet waar het om gaat. Waar het wel om draait is dualiteit: de tegenstelling rede-gevoel, geest-lichaam, mannelijk-vrouwelijk, vader-moeder, intellect-sensualiteit. Narcissus vertegenwoordigt de rede en de geest, Goldmund de passie en de sensualiteit. De zoektocht van Goldmund is een zoektocht naar vervolmaking, naar compleetheid, naar de vereniging van beide principes. Eerder noemde ik de tegenstelling mannelijk-vrouwelijk. Daar wordt echter in dit boek, net als in de boeken van Engelse tijdgenoot D.H. Lawrence, heel wat anders wat wij ons er in het feministische heden onder verstaan. Voor schrijvers als Hesse en Lawrence staat het mannelijke principe voor de geest, het intellect, de rede, de kunst en de spiritualiteit. Het vrouwelijke vertegenwoordigt het lichamelijke, het gevoel, de passie, het zinnelijke: de oermoeder maar ook de hoer. Om een compleet mens te zijn is het nodig om deze beide principes te verenigen en ze samen te brengen in een synthese.

Moederfiguur
Mijn voornaamste bezwaar tegen dit boek is, dat ik  het te schematisch vond, teveel en te duidelijk doortrokken van die alles bepalende dualiteit. Geen van beide personages werd voor mij helemaal echt, allebei bleven ze voor mij vooral de belichaming van een idee. Wat ook niet hielp, was dat ik al snel uitgekeken raakte op de eindeloze serie one-night-stands van Goldmund. Na drie stuks weet je het wel. Een hoofdpersoon die alleen daar maar mee bezig is, mag dan een hoop lol hebben, erg boeiend om erover te lezen is het niet. Het is van het begin duidelijk dat Goldmund hiermee op zoek is naar de moederfiguur die hem al op zeer jonge leeftijd is ontvallen. Dat geeft hem een tragische dimensie, maar de steeds maar aanhoudende oppervlakkigheid die hem kenmerkt tot bijna aan het einde toe doet helaas weer afbreuk aan die dimensie. Daarmee is Narcissus and Goldmund, ondanks de interessante ideeën her en der (er staan een aantal fascinerende passages in over kunst en creativiteit) voor mij net niet helemaal geslaagd.

PS Aarzel niet om je eigen commentaar toe te voegen. Ik stel het zeer op prijs als mensen de moeite nemen om reacties of aanvullingen te plaatsen. Heb je dit boek besproken op je eigen blog? Dan zou het fijn zijn als je een link bij de reacties plaatst.