Opzet of ongeluk? Aanslag of pech?

Noah Hawley,
Before the Fall (VS 2016)
Roman, 401 pp.
Nederlandse titel: Voor de val



"Everyone has their path. The choices they’ve made. How any two people end up in the same place at the same time is a mystery. You get on an elevator with a dozen strangers. You ride a bus, wait in line for the bathroom. It happens every day. To try to predict the places we’ll go and the people we’ll meet would be pointless." Dit is de openingszin van Before the Fall en als je het uit hebt, zou je daar meteen naar moeten terugkeren. Want dit begin is mede de oplossing voor het raadsel van het privévliegtuig dat zestien minuten na het opstijgen van Martha's Vineyard met elf mensen aan boord om onverklaarbare reden in de oceaan stort. Er zijn twee overlevenden en dat zijn niet de twee hotshot miljardairs die regelmatig met privéjets vliegen, maar een toevallig meereizende kunstenaar en een klein jongetje. Waarom stort het vliegtuigje neer en waarom overleven juist zij? De vraag wordt in de eerste zin beantwoord, maar dat begrijp je pas als je het boek uit hebt.

Het verhaal achter het verhaal
Heb ik nu de plot weggegeven en het leesplezier verpest? Absoluut niet. Dit boek leest van begin tot eind als een thriller, waarin de auteur op geraffineerde wijze, vooral door flashbacks, steeds tipjes van de sluier oplicht van leven en karakter van de elf mensen aan boord. Uiteindelijk wordt ook duidelijk waarom het vliegtuig neerstort, maar achter deze onthulling gaat een veel interessanter verhaal schuil, of misschien wel meerdere verhalen, die actueel en urgent zijn, maar die de oppervlakkige lezer (zo blijkt uit sommige lezersreacties) zomaar kan missen omdat hij vanwege de knap opgebouwde spanning in veel te hoog tempo door het boek scheurt.

Drijfveren
De eigenaar van de privéjet is een walgelijk rijke eigenaar van een tv-zender. De andere miljardair aan boord is zijn vriend de succesvolle louche financier, die goede reden heeft om aan te nemen dat hij op het punt staat om gearresteerd te worden. Verder zijn er hun echtgenotes, twee kinderen, een lijfwacht, een aantal bemanningsleden en een kunstenaar die door de vrouw van de tv-bons op het laatste moment is uitgenodigd en bijna de vlucht mist. Het verhaal schakelt tussen de levensverhalen van de overlevenden, zij die omkwamen en de beambten die uit moeten zoeken waarom het vliegtuig is neergestort. Allemaal worden ze voorzien van een eigen persoonlijkheid en eigen drijfveren.

Media-aandacht
Hebzucht is één van de belangrijkste drijfveren voor meerdere van de personages. Niet alleen financiële hebzucht, maar ook de zucht om een ander te bezitten, of om zoveel mogelijk macht te vergaren. De kunstenaar, Scott, daarentegen is één van de personages (maar niet de enige) die een tegenwicht bieden voor de cultus van de hebzucht, waarvan ook de cultus van de sensatie deel uitmaakt . David, de tv-bons, is schatrijk geworden door sensatiebeluste tv te maken, waarbij waarheid en menselijkheid volkomen ondergeschikt zijn gemaakt aan hoge kijkcijfers. Het gaat alleen nog maar om entertainment, niet meer om informatie en Scott en het jongetje dat met hem overleeft dreigen van die mentaliteit het slachtoffer te worden. Eén van de haakjes waarmee het boek je vast houdt is de vraag of Scott hiertegen bestand zal zijn en of hij niet vermorzeld zal worden door de media-aandacht die hem na het ongeluk ten deel valt.

Complottheorieën
David is dan natuurlijk al dood, maar zijn tv-zender niet en Davids 'ontdekking' Bill Cunningham (één van de redenen waarom zijn zender het zo geweldig doet) al helemaal niet. Voor Bill is de crash er vooral om uitgebuit te worden, een fantastische gelegenheid om de kijkers aan zich te kluisteren met complottheorieën en andere insinuaties, en om de macht binnen de zender over te nemen.

Cunningham was David’s gift to the world, the angry white man people invited into their living rooms to call bullshit at the world, to rail against a system that robbed us of everything we felt we deserved—the third-world countries that were taking our jobs. The politicians who were raising our taxes. Bill Cunningham, Mr. Straight Talk, Mr. Divine Righteousness, who sat in our living rooms and shared our pain, who told us what we wanted to hear, which was that the reason we were losing out in life was not that we were losers, but that someone was reaching into our pockets, our companies, our country and taking what was rightfully ours.

Iemand die dit momenteel akelig bekend voorkomt? Behoorlijk profetisch voor een boek dat in mei vorig jaar uitkwam.

Lotsbestemming
Maar uiteindelijk zijn het echte centrum van de roman Scott en zijn kunst. Zijn schilderijen bieden een andere blik op de wereld dan die van populaire tv-zenders en zijn integriteit een andere houding ten opzichte van het leven. Is dat de reden dat hij overleeft en de miljardairs niet? Nee, zo simplistisch is het boek niet. Maar door de spannende verhaalopbouw en sommige zeer filmisch geschreven scènes (zoals die waarin Scott zichzelf en het jongetje het leven redt), zou je zomaar uit het oog kunnen verliezen dat deze roman een filosofische inslag heeft, die zich met niets minder bezig houdt dan lotsbestemming.

PS Aarzel niet om je eigen commentaar toe te voegen. Ik stel het zeer op prijs als mensen de moeite nemen om reacties of aanvullingen te plaatsen. Heb je dit boek besproken op je eigen blog? Dan zou het fijn zijn als je een link bij de reacties plaatst.