Een kleurig tapijt

Anita Amirrezvani,
The Blood of Flowers (Iran 2007)
Roman, 464 pp.
Nederlandse titel: Dochter van Isfahan



Een paar jaar geleden kreeg ik de Nederlandse vertaling van dit boek ergens gratis bij. Vraag me niet waarom en waarbij. Ik had het in ieder geval zelf nooit gekocht, had er niet bijster hoge verwachtingen van en liet het ergens ongelezen in een obscuur hoekje van mijn e-reader staan. Totdat ik begin januari een reis naar Iran boekte en me te binnen schoot dat ik ergens nog een roman met Isfahan in de titel had. Het boek promoveerde naar het mapje "Vakantieleesvoer", ik grasduinde er voor het eerst eens in en ontdekte toen pas dat het een vertaling uit het Engels was en dat het ooit genomineerd was voor een serieuze literaire prijs. Oh! Om redenen die ik hier al eens eerder uiteengezet heb lees ik pertinent geen Engels in vertaling, zodat ik ook nog de oorspronkelijke versie aanschafte en deze in het mapje "Vakantieleesvoer" plaatste. Nog steeds met niet hele hoge verwachtingen.

Afgelopen maand was het zover. Ik zat in Iran, middenin de betoverende stad Isfahan. The Blood of Flowers moest er eindelijk aan geloven. Het verhaal begon met een oosters sprookje, best aardig, over een arm meisje waar het prachtig mee lijkt af te lopen: lieve echtgenoot, zeven zonen in zeven jaren. Maar toen had Amirrezvani ineens mijn volle aandacht, want onverwacht wordt de sprookjesvertelstem ruw afgebroken door een verontwaardigd "That's not how the story goes." En vervolgens bleek dat het toch niet het zoet-romantische, voorspelbare verhaal was dat ik aanvankelijk had verwacht.

Net als bij Jane Austen
De ik-persoon van The Blood of Flowwers is een jong, naamloos meisje van huwbare leeftijd in het Perzië van de vroege zeventiende eeuw. Ze woont in een klein dorpje; haar ouders zijn niet rijk, maar ze houden innig van elkaar en van hun enige dochter. Het leven glimlacht hen toe - totdat er een komeet langs de hemel scheert en het onheil van alle kanten toeslaat, want zo gaat dat met kometen. Door alles wat er gebeurt, wordt de hoop van de ik-persoon op een goed huwelijk en dus op een goed leven  in één keer de grond in geboord. Zij en haar moeder vervallen tot bittere armoede en zien uiteindelijk geen andere optie dan aankloppen bij een rijk familielid in Isfahan, dat hen met de nodige tegenzin in huis neemt. Interessant genoeg is dit een uitgangspunt dat we ook van Jane Austen kennen. Daar loopt het er altijd op uit dat de heldin een huwelijk met een liefhebbende held sluit, waarna ze (hopelijk) nog lang en gelukkig leven). Maar hier lijkt het toch wat anders te gaan. Voor de Austin-heldinnen is economische zelfstandigheid namelijk niet weggelegd, maar voor onze Perzische hoofdpersoon mogelijk wel. Haar oom produceert en verkoopt tapijten en zij heeft talent voor het ontwerpen en knopen ervan. Een heel rudimentair talent, weliswaar, maar het is een begin. In die zin is dit dus eigenlijk een uitgesproken eenentwintigste-eeuwse heldin.

Exotisch bijgeloof
Hier wordt het verhaal wellicht een tikje voorspelbaar, want het is wel duidelijk in welke richting onze vertelster zich uiteindelijk gaat ontwikkelen en het ligt ook voor de hand dat ze van alle kanten hindernissen zal moeten overwinnen, want ze is niet alleen jong en arm, maar ook vrouw in een streng-patriarchale maatschappij. Het is een groot compliment aan Amirrezvani dat ze van dit gegeven toch een interessant verhaal weet te maken dat almaar blijft boeien en niet clichématig aanvoelt. De historische achtergrond wordt perfect ingezet. De exotische wereld van het zeventiende-eeuwse Isfahan wordt overtuigend tot leven gebracht, zonder de lezer te overvoeren met allerlei details die er niet zo toe doen, en hoewel de heldin duidelijk aan het brein van een eigentijdse schrijver is ontsproten, is haar denkwereld, met zijn bijgeloof en andere beperkingen, toch wel die van de zeventiende eeuw.

Zinnelijk
Verder is dit een aangenaam sensueel boek, niet alleen vanwege die weelderige en kleurige wereld van de Perzische tapijtenhandel, maar ook door de beschrijvingen van hoe de hoofdpersoon wordt ingewijd in de liefde. Amirrezvani maakt bovendien een prachtig gebruik van oude Perzische en Arabische sprookjes, die ze op gezette tijden door het boek strooit en altijd laat beginnen met "First there wasn't and then there was. Before God no one was." En net als vrijwel alle Jane Austens romans is dit ook een roman van volwassenwording. De hoofdpersoon maakt grote fouten en neemt verkeerde beslissingen, maar uiteindelijk leert ze daar van en wordt ze er door gevormd. Ze leert ook dat lijden en schoonheid nauw met elkaar verweven zijn:

I thought about all the labour and suffering that were hidden beneath a carpet, starting with the materials. Vast fields of flowers had to be murdered for their dye, innocent worms boiled alive for their silk - and what about knotters? Must we sacrifice ourselves for the sake of rugs?

Het tapijtknoopwerk is slopend en lijdt tot ernstige rugklachten en vergroeiïngen: "All our labours were in the service of beauty, but sometimes it seemed as if every thread in a carpet had been dipped in the blood of flowers."

Scheppend kunstenaar
Ze is soms jaloers op de rijke meisjes die het zoveel gemakkelijker hebben, maar komt aan het eind toch tot het inzicht dat zij allemaal in een gouden kooi leven en dat voor iemand met een scheppende kunstenaarsgeest zoals zij niets zoveel voldoening geeft als voorwerpen van schoonheid creëren. Ook al heeft dat zijn prijs. Aan het eind heeft ze begrepen wat haar oom de tapijtenhandelaar haar eerder probeerde uit te leggen over schoonheid:

"Our response to cruelty, suffering, and sorrow is to remind the world of the face of beauty, which can best restore a man’s tranquillity, cleanse his heart of evil, and lead him to the path of truth. All rug makers know that beauty is a tonic like no other. But without unity, there can be no beauty. Without integrity, there can be no beauty."

Hoewel dit boek in al zijn meeslependheid en sensualiteit en exotiek vaak leest als een guilty pleasure heeft het dus toch veel meer te bieden dan dat. Voor mij kreeg het natuurlijk een extra dimensie doordat ik het las in Isfahan, maar ik weet zeker dat ook lezers die bij wijze van spreken nog nooit een voet over hun eigen provinciegrens hebben gezet er net zo van zullen genieten.

O ja, en dan nog dit
Aan de Nederlandse uitgever (De Boekerij): waren jullie met zijn allen soms straalbezopen toen jullie deze illustratie op de omslag zetten? Anders kan ik namelijk met geen mogelijkheid verklaren waarom er een foto van een Indiaas ogend, onmiskenbaar twintigste-eeuws meisje met korte mouwen op de voorkant prijkt, terwijl het boek rond 1620 speelt, in een Perzië waar vrouwen nooit ongesluierd de straat op gingen en al helemaal geen jurkjes met korte mouwen droegen. Wat een oliedomme miskleun. 


PS Aarzel niet om je eigen commentaar toe te voegen. Ik stel het zeer op prijs als mensen de moeite nemen om reacties of aanvullingen te plaatsen. Heb je dit boek besproken op je eigen blog? Dan zou het fijn zijn als je een link bij de reacties plaatst.