De volhoudster

Penelope Fitzgerald,
The Bookshop (GB 1978)
Novelle, 128 pp.
Nederlandse titel: De boekhandel


Een al wat oudere weduwe begint in 1959 een boekwinkel in een Engels plattelandsdorpje, waar zelfs geen bibliotheekje is. Het hele dorp is haar vreselijk dankbaar, iedereen ontdekt de vreugde van het lezen en ze leven met zijn allen nog lang en gelukkig. Ha ha, zou je willen. Dit Engelse platteland is niet idyllisch en dit boek is geen feel-good-verhaal. Wel valt er gelukkig op andere fronten het nodige te genieten, inclusief hele fraaie humor. Die humor is van de droge soort en soms behoorlijk zwart, dus daar moet je wel van houden, maar voor mij was dat één van de attracties van het boek, naast de aantrekkelijke en eigengereide schrijfstijl van Fitzgerald.

Klopgeest
Florence Green, de weduwe in kwestie, werkte in haar jonge jaren in een Londense boekhandel en kent het vak. Ze heeft geen riant weduwenpensioen, maar genoeg om The Old House te kopen, een amper bewoonbaar pand uit de vijftiende eeuw met volgens de loodgieter zijn eigen klopgeest. Florence (onopvallend maar dapper) trekt zich niks van de klopgeest aan, koopt het pand en laat het bewoonbaar maken en geschikt als boekwinkel. De klopgeest is inderdaad onschuldig. Ze krijgt hulp van een 10-jarig schoolmeisje dat niks met boeken heeft, maar wel wat extra geld kan gebruiken en ze ontvangt zowaar een steunbetuiging van de plaatselijke aristocraat, de oude Mr Brundish, die zich verder minimaal met het dorp bemoeit.

De Suikerbietensubsidiewet van 1925
Dat dorp, genaamd Hardborough, ligt aan de kust van East Anglia, een vlak gebied waar het altijd lijkt te waaien en waar alles permanent klam en vochtig is. Van een naburig plaatsje wordt dit gezegd en dat schetst de sfeer wel zo'n beetje (én het zwarte gevoel voor humor van Fitzgerald):

Sunk between silos and piles of root vegetables, the village was unique in that part of Suffolk in not having even a picturesque church to offer the visitor. The church had, in fact, been carelessly burnt down during the celebrations of 1925, when the Sugar Beet Subsidy Act had been passed, saving the lethargic population from extinction.

Maar, dat wil niet zeggen dat de inwoners van Hardborough niet opgestuwd willen worden in de vaart der volkeren of dat ze allemaal cultuurbarbaren zijn. Absoluut niet. Sommigen werken zelfs voor de BBC, en de ouderen kunnen er ook wat van.

Later middle age, for the upper middle-class in East Suffolk, marked a crisis, after which the majority became water-colourists, and painted landscapes. It would not have mattered so much if they had painted badly, but they all did it quite well. All their pictures looked much the same. Framed, they hung in sitting-rooms, while outside the windows the empty, washed-out, unarranged landscape stretched away to the transparent sky.

En Mrs Gamart, de indrukwekkende echtgenote van de veel minder indrukwekkende generaal Gamart, wil zelfs een cultureel centrum in het dorp openen. Alleen heeft ze daarvoor wel haar oog laten vallen op The Old House, net nu Florence dat heeft aangekocht voor haar boekwinkel. Probleem dus.

Lolita
Waar het uiteindelijk op uitdraait is een ouderwetse klassenstrijd. Voor de aquarellerende upper middle-class van 1959 is cultuur iets om je te onderscheiden van de 'boeren', iets wat erbij hoort als je mee wilt tellen. Voor Florence en de oude Mr Brundish is cultuur iets om jezelf mee uit te dagen. Als Florence dan ook ontdekt dat er een nieuw boek uit is waar veel over gesproken wordt, stuurt ze het naar de ouwe heer met de vraag of hij het een goed boek vindt en als hij bevestigend antwoordt, legt Florence prompt de hele etalage vol met grote stapels van Vladimir Nabokov's Lolita. Heerlijk! Dat is moed, een deugd die volgens Mr Brundish de allerhoogste van alle deugden is. De vraag is echter of je het wel redt met alleen moed in het Hardborough van 1959.

Dit kleine boekje, dat speelt in een klein uithoekje van Engeland, met als heldin een klein onopmerkelijk vrouwtje, gaat steeds een net wat andere kant uit dan je verwacht en blijft (evenals sommige een paar unieke bijfiguren) op zijn eigen manier steeds fris en verrassend. Maar een knus feel-good-verhaal wordt het nooit en te nimmer.

PS Aarzel niet om je eigen commentaar toe te voegen. Ik stel het zeer op prijs als mensen de moeite nemen om reacties of aanvullingen te plaatsen. Heb je dit boek besproken op je eigen blog? Dan zou het fijn zijn als je een link bij de reacties plaatst.