vrijdag 5 december 2008

Desillusie en hoop in het nieuwe millennium

Jonathan Coe,
The Closed Circle (GB 2004)
Roman, 448 pp.
Nederlandse titel: De gesloten cirkel



Dit is het vervolg op The Rotters' Club, waarbij we de jaren 80 en 90 overslaan en meteen doorspringen naar december 1999, de vooravond van het nieuwe millennium. Benjamin, Doug, Philip, Paul, Lois, Claire en Emily - ze zijn er allemaal weer en zelfs Harding, Steve en Culpepper duiken nog even op. Meest opvallend is de carrière van ettertje Paul: hij is inmiddels een rijzende ster binnen New Labour en zit in het parlement. Zijn opportunisme, zijn verering van het bedrijfsleven en privatisering symboliseren de mentaliteit van het nieuwe millennium en staan in schril contrast met de geest van de jaren 70, die zo bepalend was voor The Rotters' Club. De vakbonden hebben niks meer in te brengen; Doug Anderton is de idealen van zijn vader weliswaar trouw gebleven en werkt bij een prestigieuze landelijke krant maar wordt daar inmiddels als een relikwie gezien; en Benjamin is notabene accountant geworden. De roman waar hij aan werkte is uitgedijd tot een immens werk, maar is nog steeds niet af, laat staan gepubliceerd.

Het nostalgisch genoegen van The Rotters' Club heeft plaatsgemaakt voor een zekere desillusie, die bij middelbare leeftijd hoort. Doug verbaast zich over the obscene weightlessness die gepaard gaat met de huidige cultuur van leeghoofdige beroemdheden en reality tv. Philip, nog steeds bescheiden en fatsoenlijk, en journalist bij de regionale krant, worstelt met het bepalen van zijn morele positie:

"His overriding sense was that every system of values seemed to be in a state of flux, of meltdown and that somehow New Labour itself was symptomatic of this, constantly talking a language of beliefs and idealism but is fact behaving with as much ruthless pragmatism as everyone else, and as deeply in thrall to its own God (the free market economy) as any Muslim fanatic" (p. 273)

Toch is dit geen pessimistisch boek. Net als overal maken mensen zich weliswaar zorgen over racisme, terrorisme en de oorlog in Irak, maar het leven gaat ook vrolijk verder. The Closed Circle was de naam van een besloten dispuut op King William in The Rotters' Club, maar het is hier vooral een symbool. Het verwijst onder andere naar de gele ballon die Benjamin ooit als klein kind uit zijn handen liet glippen en nooit meer kon vangen, en waaraan hij wordt herinnerd als hij de volle maan ziet - maar nu niet meer als iets dat voorgoed verloren is gegaan, maar als een "pointer to the future" (p. 220). Het verwijst ook naar het eind van dit boek, dat terugkomt waar The Rotters' Club begon: in Berlijn in 2003, met twee jonge mensen wier ouders elkaar nog van vroeger kennen.

En natuurlijk is dit weer bovenal een boek dat de aandacht fantastisch weet vast te houden, ondanks de vele personages en de diverse plotwendigen. Jonathan Coe is gewoon niet in staat om iets anders te schrijven dan uitermate leesbare boeken die ook nog het nodige te melden hebben.

Geen opmerkingen:

Een reactie posten