vrijdag 28 november 2008

Een romanheld die zich verveelt

Mikhail Lermontov,
A Hero of Our Time (Rusland 1840)
Roman, 152 pp.
Nederlandse titel: Een held van onze tijd



Toen de jonge aristocraat Mikhail Lermontov dit boek in 1840 het licht deed zien, was hij al een bekend romantisch dichter in Rusland. Eerder was hij als jonge officier verbannen geweest naar de Kaukasus vanwege een kritisch gedicht en in 1840 werd hij opnieuw verbannen, nu vanwege deelname aan een duel. Niet veel later stierf hij, 26 jaar oud, in een tweede duel. Echo's uit Lermontovs eigen leven vinden we terug in deze roman.

Onze hoofdpersoon is Pechorin, die we langzaam leren kennen. Eerst van een afstand, als de ik-persoon de verhalen over hem aanhoort van een bewonderende reisgenoot, dan van iets dichterbij, als de ik-persoon een kortstondige ontmoeting met Pechorin heeft, en tenslotte kruipen we in Pechorins hoofd, als we toegang krijgen tot zijn dagboeken. De Kaukasus van rond 1838 is de achtergrond van het verhaal. Destijds was dit een woest grensgebied met opstandige Tsjetsjenen, Ossetiërs en Circassiërs, dus wat dat betreft is er in 170 jaar niet zo gek veel veranderd, behalve dat we tegenwoordig nooit meer iets van de Circassiërs horen.

Meer dan een verhaal echter is dit een karakterstudie. Sommige lezers denken dat Pechorin vanwege de overeenkomsten in leeftijd en omstandigheden een autobiografisch portret is, maar deze lezers hebben dan Lermontovs voorwoord tot de 2de editie overgeslagen, waarin hij explicitiet weerlegt dat de roman een zelfportret is en duidelijk maakt dat het boek een portret is van de gebreken van een generatie. Pechorin staat dus voor een type jongeman uit een bepaald tijdperk.

Wie is deze Pechorin? Volgens de reisgenoot is hij een jonge officier die nergens bang voor is en altijd krijgt wat hij wil, ook al moet hij daarvoor een paard stelen en een jong meisje ontvoeren. Als de ik-figuur hem voor het eerst ziet, vallen hem Pechorins ogen op:
"they never laughed when he laughed. ... the sign of an evil nature or of a profound and lasting sorrow. His eyes shone with a kind of phosphorescent brilliance ... It was like the cold brilliance of smooth steel." (p. 49)
Eerder al heeft Pechorin aan zijn maat Maxim verteld:


"My soul's been corrupted by society. My imagination knows no peace, my heart no satisfaction. Nothing counts for me. I grow used to sorrow as easily as I do to pleasure, and my life gets emptier every day." (p. 35)
Om aan de leegheid en de verveling te ontsnappen, gebruikt hij andere mensen. Hij loopt over ze heen, speelt met hun gevoelens, ontleent hieraan een kortstondig genot, maar is dan weer net zo ongelukkig als voorheen. Hij voelt een zekere affiniteit met een vampier en vraagt zich vervolgens af waarom hij mensen afstoot.

Het hele boek staat vol met veelzeggende en uitermate citeerbare passages. Pechorin is een ideaal onderwerp voor een boekenclub, want hij is dermate complex dat het gemakkelijk is om een hele avond over hem door te discussiëren. Voeg daarbij het spannende decor van de Kaukasus en het avontuurlijke leven van een jonge officier en het is geen wonder dat dit boek nog altijd veel gelezen en hoog gewaardeerd wordt.

1 opmerking: