"Drama op de jacht"

Anton Tsjechov,
The Shooting Party (Rusland 1885)
Roman, 194 pp.
Nederlandse titel: Drama op de jacht


Dit boek (Tsjechovs enige roman naast zijn toneelstukken en korte verhalen) wordt vaak gepresenteerd als een detective en in het Nederlands heeft het zelfs de hopeloze titel "Drama op de jacht" gekregen - alsof het een goedkoop melodrama van een derderangs broodschrijver is. Dramatisch is het wel degelijk, maar goedkoop en melodramatisch is het niet. En het boek een detective noemen vind ik een tikje misleidend, aangezien de op te lossen misdaad pas 60 pagina's vóór het einde plaats vindt en de lezer meteen al hele duidelijke hints krijgt omtrent wie het gedaan heeft.

Oké, deze roman is dus niet echt een detective, het is ook geen goedkoop melodrama, maar wat is het dan wel? Enigszins tot mijn verrassing bleek het een behoorlijk spannende vertelling te zijn met opvallend levendige dialogen en (voor een negentiende-eeuwse roman) veel vaart, rond de thema's degeneratie, jaloezie, geweld en verdorvenheid. Het heeft de vorm van de in de negentiende eeuw zo geliefde raamvertelling: de schrijver heeft een manuscript ontvangen of gevonden en maakt het ware verhaal daarin wereldkundig door het in boekvorm te publiceren. In dit geval heeft de schrijver het manuscript gekregen van een voormalige onderzoeksrechter uit de provincie die beweert geld nodig te hebben. Onze auteur heeft daarover zo zijn twijfels gezien de dure kleren en sieraden van de man, laat het stuk een paar maanden liggen, maar besluit om het na lezing toch te publiceren, voorzien van noten, een inleiding en een nawoord.

Het verhaal van de onderzoeksrechter, Zinovjev, opent als na een afwezigheid van twee jaar de plaatselijke grootgrondbezitter weer op zijn langoed arriveert en de ik-persoon uitnodigt voor het soort orgie waar ze zich vroeger aan overgaven. Zinovjev heeft de diepste minachting voor deze graaf Karnejev, maar gaat toch en stort zich een paar dagen lang in een wervelwind van drank en vrouwen, waar hij zich later de ergste uitwassen niet eens meer herinnert. De graaf is een verloederde, verdorven edelman die al jaren zijn landgoed heeft verwaarloosd, maar Zinovjev is niet veel beter en weet dat zelf:

We were both proud men and for reasons known only to ourselves we lived like recluses, shunning society. We were both indifferent to what society thought of us (I mean the society in S- district), we were both immoral and we would both certainly come to a bad end. Such were the 'spiritual interests' that bound us.Those who knew us could have said no more than this about our relationship,
Of course, they would have had more to say had they known how spineless, pliant and complaisant my friend's nature was - and how strong and firm I was. They would have a great deal to say had they known how fond that vain man was of me an how I detested him! (p. 16)

Tegenover deze twee heren staat de rentmeester van Karnejevs landgoed, een fatsoenlijke en eerbare man van 50, waar Zinovjev wel degelijk respect voor heeft. Dan blijkt dat er een nieuwe houtvester op het landgoed is gekomen, met een beeldschone jonge dochter die maar al te graag aan haar eigen milieu wil ontsnappen. Alle drie de mannen begeren haar onmiddellijk en er ontstaat een ingewikkeld web van jaloezie, manipulatie en veel drank, dat tot ontploffing komt tijdens een jachtpartij.

Zinovjev is een grotendeels onaangenaam personage, maar wel een die de interesse vasthoudt. Hij is ondanks zijn immorele levenshouding nog steeds in staat om hard te werken, zo nu en dan goedheid te herkennen, maar is niet in staat om daar naar te handelen. Hij weet dat hij een slecht en narcistisch mens is, maar kan zichzelf niet veranderen. Hij doet de volgende observatie over het imposante landhuis van Karnejev:

Only the spiritually blind or poor could fail to see on every grey marble slab, in every painting, in every dark corner of the Count's garden, the sweat, tears, and caloused hands of the people whose children now sheltered in those miserable little huts in the Count's wretched village. (p. 90)

Hieruit blijkt dat Zinovjev over een zekere mate van compassie en een sociaal geweten heeft, maar in hoeverre bepaalt dit zijn handelen? Hij is in zekere zin een gekweld mens, maar is zijn cynisme niet veel sterker dan al de andere componenten van zijn karakter en verdient hij daardoor uiteindelijk nog wel een greintje van sympathie?

Het zijn interessante vragen als deze en het vaardig geschreven drama, waardoor Tsjechov mijn aandacht zo uitstekend wist vast te houden. Veel eerder dan een misdaadroman is dit wat mij betreft een morele vertelling opgehangen aan een spannend verhaal - een vertelling die ik van harte aanbeveel.