Eeuwige roem in Egypte (of eeuwige doem?)

Arthur Phillips,
The Egyptologist (VS 2004)
Roman, 383 pp.
Nederlandse titel: De egyptoloog


Op de een of andere manier heb ik lang de indruk gehad dat dit een Indiana Jones-achtig avonturenverhaal was. Nu vind ik de Indiana Jones films vermaak van de allerbovenste plank, maar ik ben niet echt geïnteresseerd in een boek in dat genre. Maar natuurlijk zat ik er weer eens helemaal naast, zoals ik begon te vermoeden toen ik een tijdje geleden een recensie van dit boek las en het naar aanleiding daarvan aanschafte (als goedkoop tweedehandsje voor alle zekerheid). Jawel, er is een archeoloog, er is een mysterie omtrent een verloren gewaand koningsgraf en er is zelfs een privé-detective, maar een echt avonturenverhaal is het niet, daarvoor moet de lezer toch wat te hard werken en speelt de schrijver teveel met genres en conventies.

Meteen op de eerste bladzijden vraag je je al af in wat voor soort boek je precies bent belandt. Wat is dat voor een pompeuze vent, die eerste ik-figuur? Een opgeblazen kwal die aan achtervolgingswaanzin leidt? Een droogkloterige academicus die per ongeluk een belangrijke archeologische ontdekking heeft gedaan? En dat nog wel in 1922, hetzelfde jaar dat Howard Carter het graf van Toetankhamon ontdekte. En waarom belanden we even later plotsklaps in een Australisch bejaardenhuis in 1954, waar een tweederangs ex-detective zich verbeeldt dat hij Philip Marlowe is? Geen paniek, Arthur Phillips brengt deze twee verhaallijnen met veel verve en vernuft bijelkaar.

Zijn ene verteller is Ralph Trillipush, een bekakte, aan Oxford opgeleide archeoloog en verarmde landjonker uit Kent, plús vertaler van de erotische (of pornografische?) gedichten van een onbekende Egyptische koning uit een obscure dynastie. De ander is Harold ("Harry") Ferrell, privédetective en volksjongen uit Sydney, die in 1922 de grootste zaak van zijn leven had (en oploste?) en daar maar wat graag zo breedsprakig mogelijk aan terug denkt.

Ralph en Harry hebben twee dingen gemeen: ze horen zichzelf erg graag praten, zijn lang van stof en zien vooral wat ze willen zien, met als gevolg dat ze de plank op wezenlijke punten volledig misslaan. Allebei zijn ze erg goed in het zichzelf en anderen voor de gek houden, waardoor je als lezer op allerlei dwaalspoortjes wordt gezet, totdat je ruim voor het einde doorkrijgt hoe het nu echt zit - waarna het pas echt leuk wordt. Ofwel, beide vertellers zijn zo onbetrouwbaar als de pest en de schrijver weet dat heel amusant uit te buiten.

Ralph Trillipush is geobsedeerd door roem als een vorm van onsterfelijkheid, net zoals de Egyptenaren geobsedeerd waren door het leven na de dood. Hij is ervan overtuigd dat hij, toen hij tijdens de Eerste Wereldoorlog in Egypte was gestationeerd, belangrijke aanwijzingen heeft ontdekt voor de locatie van het graf van de vage koning-dichter (of fictieve figuur?) Atum-Hadu en weet in Boston een rijke maar filistijnse Amerikaanse zakenman zover te krijgen zijn expeditie te financieren en tegelijkertijd zijn fraaie dochter aan de haak te slaan. Intussen in Sydney is Harry Ferrell op zoek naar de onwettige zoon van een Britse biermagnaat die in zijn jonge jaren voer en in elke haven een ander liefje had en nu, stervende, op zoek is naar eventueel nageslacht. De jongeman blijkt gesneuveld in de Eerste Wereldoorlog in Egypte en Harry krijgt opdracht om alles over hem uit te zoeken. Ziehier het begin van twee convergerende lijnen.

The Egyptologist is een onderhoudende yarn verteld door twee zeer breedsprakige types, die allebei aan tunnelvisie leiden. Er is een kleurrijke verzameling bijfiguren, variërend van rijke Amerikaanse "zakenlieden" en hun verveelde dochters tot verwijfde Oxfordmietjes. Het contrast tussen Howard Carter en Ralph Trillipush en hun respectievelijke ontdekkingen wordt ook mooi neergezet, vooral omdat hij door verschillende figuren op verschillende wijzen belicht wordt. Kortom, een ingenieus opgebouwd, onderhoudend verhaal, dat veel te langzaam wegleest voor een lekker avonturenverhaal, maar waar ik veel plezier aan heb beleefd.