Verhalen uit een land waar dankzij de inflatie iedereen miljardair is.

Petina Gappah,
An Elegy for Easterly (Zimbabwe 2009)
Korte verhalen, 275 pp.
Nederlandse titel: De danskampioen



Deze bundel won de Guardian First Book Award. Op zich niet meteen aanleiding voor mij om hem in huis te halen, want er moeten ook intrinsieke redenen zijn waarom een boek me aanspreekt. Ik ben als rechtgeaarde langeafstandsloper niet zo dol op korte verhalen, dus ik las de positieve besprekingen, registreerde het mooie omslagplaatje met de jacaranda's en meer niet. Totdat ik het relaas van een Britse blogger over deze bundel onder ogen kreeg. Zij had zich verveeld met de verhalen, vond er niks aan en begreep niet waar die prijs vandaan kwam. Wat er gebeurde er vervolgens? De schrijfster Gappah linkte heel sportief naar deze negatieve bespreking op haar eigen blog, de dames hadden een vriendelijke e-mailwisseling en de Britse blogger schaamde zich een beetje voor haar (in mijn ogen tikje luie en niet zo opmerkzame) bespreking.

Sympathiek vond ik dat ze hier vervolgens eerlijk verslag van deed, wat weer tot gevolg had dat ik prompt geïntrigeerd raakte door Petina Gappah, vooral toen ik ontdekte dat ze een soortgenoot (d.w.z. jurist) is. Ik heb bovendien geleerd dat boeken die door de pers enthousiast onthaald worden en door veel gewone lezers worden afgedaan als 'saai' en 'niks aan' vaak juist minder in het oog springende literaire kwaliteit hebben van het soort dat mij wel aanspreekt. En zo kwam ik toch nog deze verhalenbundel te lezen.

Dat iemand deze verhalen 'saai' en 'niks aan' vind, snap ik wel een klein beetje. Ik ben het er beslist niet mee eens, maar denk dat ik wel kan volgen hoe iemand tot zo'n oordeel komt. Gappah schrijft namelijk vlot, waardoor de lezer niet meteen gedwongen wordt om bij elke alinea uitgebreid stil te staan, snel door de verhalen heen schiet, met mogelijk de illusie dat het onbenullige stukjes zijn. Voeg daarbij dat de verhalen niet een uitgesproken, afgeronde plot hebben, en dan kan het gemakkelijk gebeuren dat je als lezer gemakkelijk achter blijft met de vraag "Waar ging dit nu eigenlijk over? Wat moet ik hier mee?"

De verhalen zijn vooral een slice of life, een momentopname in de levens van allerlei gewone mensen in Zimbabwe. En die levens zijn voor ons juist weer bijzonder, omdat wij niet in wonen in een land dat wordt bestuurd door een krankzinnige dictator en met een inflatie van waanzinnige proporties kampt. Afgezien van het feit dat ze goed geschreven zijn, zijn ze ook interessant in het beeld dat ze geven van het huidige Zimbabwe én van Afrikaanse levens in het algemeen, waarbij tegelijkertijd en paradoxaal opvalt dat er zoveel universeels is.

En Gappah geeft een rijk en gevarieerd beeld in haar momentopnames. Er is een rechtenstudente die tegen haar zin in een psychiatrische ziekenhuis belandt. Er is een bruiloft waar de jonge bruid trouwt met een man die zichtbaar aids heeft, maar waar iedereen net doet alsof er niets aan de hand is. Er is een man die in zijn honger naar geld valt voor Nigeriaanse e-mailoplichters. Er is een oude werkloze die de sterren van de hemel danst. Er is een rijke maar gedesillusioneerde bankiersvrouw, wier verhaal eindigt met de zin:

You drive over three pot-holes, one after the other, but in the cushioned comfort of your four-by-four, you don't feel a thing. (p. 110)

Zimbabwe is een typisch Afrikaans land met knellende familiebanden, waarbij familie van heinde en verre je huis komt leeg eten als er iemand overlijdt, ook als niemand om de overledene gaf. Het is "the new Zimbawe, where everyone is a criminal" (p. 258) volgens een handige handelaar die het niet zo nauw neemt met de regels. Waar een passage als de onderstaande typerend is voor zowel de inventiviteit, de levenslust en de humor die nooit kapot te krijgen zijn:

On the other side of Mbare, among the zhinzhong products from China, the shiny clothes spelling out cheerful poverty, the glittery tanktops and body tops imported in striped carrier bags form Dubai, among the Gucchi bags and Prader shoes, among the Louise Vilton bags, the boys from Mupedzanhamo competed to get the best customers. (p. 36)

Toch aardig dat een negatieve bespreking mij op het spoor van deze aantrekkelijke verhalen heeft gezet, die bij terugbladeren en -lezen alleen maar extra nuances prijs geven.