Een boek dat niet goed weet wat het is

Wanda Reisel,
Nacht over Westwoud (Nl 2011)
Roman, 320 pp.

Goed nieuws voor de liefhebbers van gewoon een vlot weglezend verhaal: Reisel bedient hen op hun wenken. In het dorp Westwoud, waar de Joodse Levi als waarnemend huisarts arriveert, is het niet helemaal pluis, zoals de titel reeds doet doorschemeren. Het lijkt een volstrekt normale plattelandsgemeenschap, met de gebruikelijke boeren die hier al generaties lang zitten en de gebruikelijke nieuwlichterige import uit de stad, maar ook hier viert de intolerantie hoogtij en bepaald niet alleen bij de conservatieve provincialen die hier zijn geboren. Zo gezellig is het dus allemaal niet, en Levi wordt tot overmaat van ramp ook nog eens tegen wil en dank de dorspolitiek ingesleurd.

Grote steen des aanstoots in die dorpspolitiek is de jaarlijkse schapenslachting bij boer Tinus. Het hele dorp raakt dan verstopt met moslims die een schaap komen kopen voor het offerfeest en dit op traditionele wijze, dus waarschijnlijk niet geheel diervriendelijk, ter plekke slachten. Voor boer Tinus is dit evenement een onmisbare bron van inkomsten, voor de meeste anderen in het dorp een onoverkoombare bron van parkeerellende en dierenleed. Verder is er op het persoonlijke vlak nog de ongeopende brief die Levi onverwacht van zijn onlangs overleden moeder heeft gekregen, torst de plaatselijke dierenarts (dochter van boer Tinus) een akelig geheim met zich mee en is haar stagiair een jonge Koerd, die door de dorpsbevolking volautomatisch en ten onrechte voor Moslim wordt versleten - dus je ziet 'm al aankomen.

Zoals ik al zei, het leest allemaal vlot en gemakkelijk weg. Een echte pageturner, dit boek. Maar helemaal een succes is het daarmee niet. Reisel is een schrijver met literaire pretenties, die het thema van de buitenstaander (de Joodse Levi, de jonge Koerd) en dat van "schijn-bedriegt" op complexe wijze wil benaderen. Het eerste thema komt heel aardig terug in de manier waarop Levi een buitenstaander in zijn eigen gezin is en in de manier waarop hij door een telescoop het dorpsleven bespiedt. Hij heeft ook de nodige zelfkennis op dit gebied:

[...] ik koos van nature vaak geen partij. Ik vond dat kinderachtig. Al op het schoolplein kon rivaliteit me niet boeien. Mijn makke was dat ik beide kanten begreep. Maar dan hoorde je er ook nooit bij.

De rel rond de schapen slachtende moslims wordt echter wel erg schreeuwerig neergezet en de luid verkondigde mening van een importdorpeling over de jonge, hoogopgeleide Koerd is van een botheid die ik uit mijn eigen ervaringen met het dorpsleven echt niet herken:

‘Hoe dan ook, het is en blijft een soort moslim in een blank gelakt dorp als dit, er is hier geen behoefte aan etnische nuancering. Het gaat allemaal over één kam, Moriaantje, Othello en Sjimmie, over de kling ermee. Kan nooit een van ons worden, dat betekent het,’ zei Loet.

Het thema van de bedrieglijke schijn komt vooral tot uiting in de facade die Levi's vader altijd heeft opgehouden en in de dorpsleraar achter wiens gereformeerde rechtschapenheid iets heel anders schuil gaat en die daarmee waarschijnlijk exemplarisch wordt geacht voor de duistere kant van het platteland. Daarbij is het verhaal van Levi's vader (een Jood die de oorlog heeft overleefd) en zijn verhouding met zijn zoon best interessant, maar neigt dat van de schijnheilige grefo wel weer heel erg naar het clichématige. Diens hond is een Duitse herder en heet Zwart, en bijt tot groot genoegen van zekere inwoners het foxterriertje van een toerist dood. Nou ja.

Zoals ik hierboven aangeef, zijn de meeste Westwouders wat mij betreft net iets te stereotypisch uitgebeeld en is het allemaal net iets te zwaar aangezet. De manier waarop de mensen praten en handelen deed me steeds weer denken aan de acteurs in matige Nederlandse tv-series en films die altijd zo overdreven en kunstmatig overkomen. Aan de andere kant zijn de dorpelingen ook weer niet zwaar genoeg aangezet om er een mooie satire van te maken.

Het thrillerelement is ook niet bevredigend geïntegreerd en uitgewerkt. In het laatste deel van het boek schiet de auteur volledig door met een ongeloofwaardige en hysterisch geweldsexplosie, om vervolgens met een anticlimax te eindigen, die me serieus en vertwijfeld deed afvragen of er soms iets mis was met het bestand waarin ik dit eBoek had doorgekregen.

Ik heb dit boek weliswaar zowat in één adem uitgelezen, maar een bevredigende leeservaring was het niet helemaal. Minder kritische lezers zullen aan Nacht over Westwoud vast en zeker aanzienlijk meer plezier aan beleven dan ik, maar zelf zal ik vermoedelijk niet weer zo gauw naar een boek van deze auteur grijpen.

PS Aarzel om niet om je eigen commentaar toe te voegen. Ik stel het zeer op prijs als mensen de moeite nemen om reacties of aanvullingen te plaatsen!