Waar het leven allesbehalve stil staat

Louise Penny
Still Life (Canada 2005)
Roman, 294 pp.
Nederlandse titel: Stilleven


Onlangs besprak ik hier met een zekere verontwaardiging een wel heel erg gewelddadige en sadistische misdaadroman, die ik weliswaar had uitgelezen, maar alleen omdat hij goed was geschreven en omdat de plot zo knap was. Ik kondigde ook aan dat ik voorlopig niet van plan was om meer van dit soort deprimerende en weerzinwekkende verhalen te lezen en dat ik bijna terug verlangde naar een kneuterige Agatha Christie. Gelukkig deed Hella deed mij meteen een goeie tip aan de hand: de politieromans van de Canadese schrijfster Louise Penny. Nooit van gehoord, maar ben meteen de debuutroman gaan lezen en was aangenaam verrast. Wat een verademing was dat.
Maar laat ik eerst eens uitleggen wat mij tegenstaat in de misdaadromans die bol staan van het extreme geweld. Ik lees misdaadromans als ontspannende tussendoortjes. Dat betekent dat ik niet verwacht dat het intellectuele hersenkrakers met vernieuwend taalgebruik zijn. Ze zijn immers bedoeld om de hersens een beetje in de ruststand te krijgen en het lezen moet als vanzelf gaan: dankzij een plot die de lezer voortstuwt, personages die herkenbaar zijn en tot meeleven nopen én een sfeervolle setting, als het even kan. Ik moet steeds weer zin hebben om het boek ter hand te nemen en balen als de trein mijn station binnen rijdt.

En dat is mijn probleem met misdaadverhalen als die van Joseph Connolly en Stieg Larsen: een verhaal dat drijft op uiterst gewelddadige moorden is niet een boek waar ik telkens weer naar uitkijk. Misschien dat mensen die veel naar keiharde televisieseries kijken dat soort dingen volstrekt normaal vinden. Om deze groep te bedienen moet een schrijver steeds verder gaan om hun aandacht nog vast te houden. Snap ik. Maar mij deprimeert het en dat is niet alléén een kwestie van smaak. Waarom? Omdat er een diep pessimistisch mensbeeld uitspreekt dat niet het mijne is. Je zou het niet zeggen, als je de krant leest, maar de meeste mensen zijn nu eenmaal brave burgers die zich netjes aan de regels houden, want anders had de mensheid zichzelf al lang om zeep gebracht. Sadistische, martelende seriemoordenaars zijn de uitzondering.

Er wordt wel gezegd dat keiharde films en boeken realistisch zijn, maar hetzelfde kun je volgens mij met meer recht zeggen van dit boek van Louise Penny, dat gaat over het soort dorp met het soort mensen dat iedereen gemakkelijk zal herkennen. Three Pines ligt in Quebec, in Frans Canada, en lijkt een idyllisch plaatsje in een prachtige omgeving, met een eigen boekwinkel, meerdere kunstenaars en een gezellig restaurant dat wordt gerund door twee homo's. Aan het begin van het jachtseizoen wordt hier de alom geliefde onderwijzeres dood in het bos gevonden en iedereen gaat er van uit dat het om een ongeluk gaat. Wil de jager die dit op zijn geweten heeft, zich s.v.p. bekend maken? Dan kan het dorp weer rustig slapen. Inspecteur Gamache van de Sûreté in Montréal wordt voor alle zekerheid toch naar Three Pines afgevaardigd, neemt er tijdelijk zijn intrek en slaat aan het observeren. Gamache, een beschaafde man van middelbare leeftijd, is een beetje een witte raaf bij de politie:

He strongly believed in collaboration, not competition, within his team. He realised he was in a minority within the leadership of the Sûreté. He believed a good leader was also a good follower. And he invited his team to treat each other with respect, listen to ideas, support each other. Not everyone got it. This was a deeply competitive field, where the person who got results got promoted. And being second to solve a murder was useless. Gamache knew the wrong people were being rewarded within the Sûreté, so he rewarded the team players. He had a near-perfect solution rate and had never risen beyond the rank he now held and had held for twelve years. But he was a happy man.

Leuk, eindelijk eens géén somberende politieman met een drankprobleem en drie exen. Uiteraard blijkt de dood van Jane Neal geen ongeluk te zijn en uiteraard lost Gamache de zaak op, want dit is een genreroman, die moet voldoen aan de regels van het genre en waar een zekere voorspelbaarheid juist vereist is. Binnen die regels voldoet Still Life (de eerste in een hele serie rond Inspecteur Gamache) helemaal als ontspannen tussendoortje. Je blijft doorlezen omdat je wilt weten hoe het zit, het heeft een sfeervolle najaarssetting (mijn favoriete jaargetijde), de mensen zijn op een enkele karikatuur na herkenbaar en complex genoeg om mee te blijven leven en de menselijkheid van Gamache heeft ook wel wat. Gelukkig dat er nog een hele serie van deze boeken is.

PS Aarzel om niet om je eigen commentaar toe te voegen. Ik stel het zeer op prijs als mensen de moeite nemen om reacties of aanvullingen te plaatsen!