Griekse klucht

Michael Frayn,
Skios (GB 2012)
Roman, 272 pp.
In het Nederlands verkrijgbaar onder dezelfde titel



Op de middelbare school speelde ik ooit een rolletje in het jaarlijkse toneelstuk: een diva-achtig troela die werd ontmaskerd als handelaar in blanke slavinnen en tegen het eind van het stuk door de politie werd gearresteerd en glorieloos afgevoerd (zie foto hieronder). Ik kan bepaald niet zeggen dat ik schitterde en evenmin dat het stuk een meesterwerk was. Het speelde zich af in een villa in Nice, waar steeds maar onverwachte gasten bleven opduiken, had knullige dialogen, een hoog onwaarschijnlijkheidsgehalte en was een onvervalste amateurklucht. Gek genoeg moest ik bij het lezen van Skios met enige regelmaat aan deze klucht terug denken, maar ik voeg daar onmiddellijk aan toe dat het verhaal van Frayn mijlenver uitstijgt boven amateurniveau en dat het, hoewel een klucht, eentje van de allersuperieurste soort is. Het stond zelfs op de longlist voor de Booker Prize, alhoewel ik dat wel erg hoog gegrepen vind. Maar een bijzonder jolige leeservaring is het beslist.

Ik ben zojuist gearresteerd en sta op het punt
om afgevoerd te worden.

Frayn is naast romanschrijver ook een succesvol toneelschrijver, en niet alleen het kluchtige van het verhaal, maar ook de hele opzet doet sterk denken aan het theater. In dit geval is dat theater het Griekse eiland Skios, met drie verschillende plaatsen van handeling: het superluxueuze conferentieoord van de Fred Toppler Foundation, die zich ten doel stelt de Europese beschaving te bevorderen, een villa aan de andere kant van het eiland en de luchthaven. Daar wordt door de hoofdrolspelers in vliegende vaart opgekomen en afgegaan, worden identiteiten en koffers verwisseld en is niets wat het op het op het eerste gezicht lijkt. Frayn maakt ook op slimme wijze gebruik van het verschijnsel mobiele telefoon, waarbij de persoon aan de andere kant van de lijn nooit vast kan stellen waar de beller zich bevindt en wat tot een hoop extra misverstanden leidt.

Het begint allemaal als twee mannen met identieke koffers op de luchthaven arriveren. De vijftiger Dr. Norman Wilfred (buikje, zeer ingenomen met zijn eigen belangrijkheid) is daar om de prestigieuze jaarlijkse Fred Toppler Lezing te geven. Beroepscharmeur en klaploper Oliver Fox (rommelig blond haar, zachte bruine ogen) komt naar Skios voor een romantisch weekje met Georgia, die hij daartoe in een Londense kroeg heeft overgehaald, terwijl haar vriend even buiten stond voor een pafje. Op ingenieuze wijze laat Frayn de geleerde in de villa met Georgia terechtkomen en wordt Oliver Fox aangezien voor de beroemde intellectueel, een rol die hij met veel flair op zich neemt en waarin hij met groot succes een geheel eigen invulling geeft. Oliver belandt vervolgens per ongeluk in bed met Mrs Fred Toppler; dr Norman Wilfred en Georgia tot grote schrik met elkaar. Niemand heeft enig benul wat er in godsnaam aan de hand is, behalve de lezer, die ondanks de onwaarschijnlijke verwikkelingen geen moment afhaakt en in hoog tempo de pagina's om blijft slaan.

Een hoop van de lol zit hem in de pretenties van de welgestelde gasten in het conferentieoord, waaronder het op-een-na-rijkste echtpaar van Connecticut, een dubieuze Russische zakenman met zijn geblondeerde vrouw, een nog dubieuzer Griekse zakenman en diverse speciaal ingevlogen wetenschappers, die (op één na) allemaal ademloos naar Oliver Fox als Dr Norman Wilfred luisteren, zelfs als hij naarstig hints geeft over zijn ware identiteit (omdat het anders niet spannend genoeg meer is) en ongestraft pseudo-intellectuele onzin uitkraamt als:

   “So here we are—we’re making it all up as we go along. It’s like a random mutation in a gene. If I tell you the truth, that I’m Oliver Fox, then consequences follow from that. No one sits here listening to me. No one even lets me through the gate. So the world goes on its way without my being here saying all this.
   “And if I say I’m Dr. Norman Wilfred, then the world goes another way. Oliver Fox—Dr. Norman Wilfred—what does it matter? Heads/tails. Strawberry/vanilla. But who knows what the consequences will be? It’s like the famous butterfly in Brazil. It just happens to flap its wings, and that sets off an escalating chain of consequences that ends up with a tornado in Nebraska. I say this—you say that—someone says something else—and there are consequences. The consequences will have consequences, and in three weeks’ time the Dow Jones will suddenly plunge forty-seven points.”

Het wordt vol bewondering en voor zoete koek geslikt.

Omdat dit een klucht is (zij het van de intelligente soort), zijn de personages grotendeels karikaturen en de verwikkelingen bezopen. Als je dat niet erg vindt, is dit een heerlijk boek om de zinnen te verzetten. Skios is niet zo sterk als het eerdere Headlong van deze schrijver, maar het is een fantastisch vakantieboek voor een weekje aan het Griekse strand. Of gewoon voor thuis.

PS Aarzel om niet om je eigen commentaar toe te voegen. Ik stel het zeer op prijs als mensen de moeite nemen om reacties of aanvullingen te plaatsen!