Het nichtje van Dracula

Florence Marryat,
Blood of the Vampire (GB 1897)
Roman,260 pp.
ISBN 9781906469160, Victorian Secrets


Het jaar 1897 was een uitstekend vampierjaar. Niet alleen werd de literaire wereld toen verblijd met Dracula, de onvergetelijke klassieker van Bram Stoker, maar ook dit boek van Florence Marryat zag in dat jaar het licht. Nu is Dracula een superieure thriller, die talloze malen verfilmd is en die zich als gevolg daarvan onuitwisbaar in ons collectieve geheugen heeft gegrift. Maar wie kent nog het werk van Florence Marryat? Wie heeft zelfs überhaupt gehoord van deze schrijfster? Toch had ze in haar eigen tijd behoorlijk wat commercieel succes, maar toegegeven: literaire meesterwerken heeft ze niet nagelaten.

Blood of the Vampire is daarom ook lang niet zo goed als Dracula, maar het is alleen al vanwege de curiositeitswaarde interessant om te lezen en verdraaid, het is nog een verrassend onderhoudend verhaal ook! Wat dit verhaal vooral intrigerend maakt is dat Marryats vampier van een geheel ander slag is dan Graaf Dracula en wat dit onthult over de Victoriaanse houding ten opzichte van vrouwen die afweken van de norm. De vampier in dit boek is geen lichtschuwe griezel uit Transsylvanië die uit is op onschuldig damesbloed, maar een aanvallige jonge vrouw uit Jamaica, die zelf niet weet dat haar bloed vergiftigd is door een beet van de tropische vampiervleermuis en wat de gevolgen daarvan zijn voor haar omgeving. Harriet Brandt drinkt geen bloed, maar zuigt haar slachtoffers op een geheel andere wijze leeg.

Philip Burne-Jones, The Vampire
(bron: Wikipedia)

Het boek begint heel onschuldig aan de Belgische kust, waar een aantal gasten uit de gegoede kringen vakantie houdt en waar op een dag een jonge vrouw uit West-Indië haar entree maakt. Ze heet Harriet Brandt, is opgevoed in een Jamaicaans klooster en heeft van haar ouders een fortuin geërfd. Vrouwen snappen niet zo wat mannen in haar zien, maar mannen vinden haar onweerstaanbaar. Ze heeft niet alleen opvallende rode lippen, maar eet ook doorlopend, vooral chocola of fruit. Ze is - o lieve hemel - zinnelijk en onafhankelijk. Haar aanwezigheid loopt daarom onvermijdelijk op een (melo-)drama uit, want zo hoorde het destijds af te lopen met onafhankelijke en zinnelijke vrouwen.

Het verhaal van Harriet Brandt wordt vooral boeiend in samenhang met het uitgebreide essay van Greta Depledge waarmee deze editie vergezeld gaat. Zij laat zien hoe de figuur van Harriet illustratief is voor diverse angsten die in de laat-Victoriaanse tijd leefden. De angst voor onafhankelijke, zinnelijke vrouwen uit die tijd is uiteraard overbekend. Als het even kon werden vrouwen die de normen overtraden gemedicaliseerd en werden ze weggezet als hysterisch (hysterie was een beetje de ADHD van de negentiende eeuw). Hoewel Harriets afwijking door haar arts wordt geweten aan de beet van de vampiervleermuis die haar grootmoeder kreeg toen ze zwanger was, lijken de verschijnselen sterk op die van hysterie, met als extraatje dat Harriet de levenskracht uit haar geliefden zuigt - letterlijk. Het suggereert dat vrouwen als Harriet en haar moeder onverzadigbaar zijn en daarmee levensgevaarlijk.

Maar ook de Victoriaanse angst voor gemengde huwelijken speelt een belangrijke rol. Dit was de tijd van de eugenetica, een invloedrijke pseudowetenschap die raszuiverheid propageerde om de mensheid gezond te houden. Een relatie zoals die van Harriets Engelse vader met haar weerzinwekkende halfbloed moeder of die van haar Engelse grootvader met een ex-slavin kon vreselijke gevolgen hebben, volgens deze opvattingen en zoals blijkt uit dit boek. Opvallend genoeg komt de witte Engelse vader er ook niet goed af. Hij is een sadist, die zijn ex-slaven zo slecht behandelt dat ze hem vermoorden, en hij is bovendien een soort Mengele avant-la-lettre. Dr Brandt is namelijk een gruweldokter die aan vivisectie op mensen doet. In Marryats tijd leefde er onder diverse lagen van de bevolking de zorg dat wetenschappers experimenten op arme mensen en andere kwetsbaren in de samenleving wilden doen, maar ook experimenten op levende dieren werden toen al door velen sterk afgekeurd.

Uiteindelijk loopt het met Harriet slecht af, want ze heeft van twee kanten 'slecht bloed' geërfd. Ze wordt echter door Marryat niet neergezet als een monster, maar als iemand die ons mededogen verdient in verband met haar tragische lot. Wat Marryat zelf over gemengde relaties dacht, wordt niet helemaal duidelijk, maar we kunnen aannemen dat ze daarin in niets afweek van haar tijdgenoten en er (in onze ogen) racistische ideeën op na hield. Maar in andere opzichten week Marryat wel degelijk af van de norm. Ze verliet haar man, hield zichzelf met succes met de pen in leven  en begon op 45-jarige leeftijd nog een nieuwe carrière als actrice, geen overdreven respectabel beroep in die tijd. Meer over haar leven en werken is hier te vinden.

Tot slot nog een klein beetje reclame voor de kleine uitgeverij Victorian Secrets, die de afgelopen jaren een hele mooie catalogus heeft opgebouwd van minder bekende Victoriaanse romans en inmiddels ook biografieën uitgeeft. De boeken zijn alle voorzien van fraaie smaakvolle omslagen en bevatten uitgebreide notenapparaten, inleidingen en bibliografieën. Echt iets voor de liefhebber.

PS Aarzel om niet om je eigen commentaar toe te voegen. Ik stel het zeer op prijs als mensen de moeite nemen om reacties of aanvullingen te plaatsen!