Passie voor poëzie

Edward Hirsch,
How to Read a Poem and Fall in Love with Poetry (VS 1999)
Letterkunde, 264 pp. + bijlagen


Er was eens, lang geleden en in een ver land (Groningen), een meisje dat jarenlang elke week meerdere gedichten las. Nee, niet alleen las, maar zelfs uitgebreid bestudeerde. Het waren gedichten uit allerlei tijden, middeleeuwse poëmen met allitteratie, sonnetten uit de Renaissance, satires uit de achttiende eeuw, lyriek uit de Romantiek en zelfs verwarrende maar fascinerende poëzie uit de moderne tijd. Eén ding hadden alle gedichten gemeen: ze waren geschreven in de Engelse taal, want het meisje las ze voor haar studie Engels. Elke week weer genoot ze van het samen met docent en medestudenten ontdekken van de wereld die in elk gedicht verscholen zat. Maar toen studeerde ze af, kreeg ze drukke werkzaamheden en verstoften de poëzieboeken. Een paar jaar geleden, toen ze al heel lang geen meisje meer was, probeerde ze het nog wel eens keer met 52 Ways of Looking at a Poem: A Poem for Every Week of the Year waarin Ruth Padel 52 eigentijdse gedichten besprak, maar precies halverwege gaf ze het op: de taal werd dood geanalyseerd en Padel wist niks van betovering of vervoering over te brengen. Gelukkig gaf het meisje het niet helemaal op en schafte ze vier jaar geleden dit boek van Edward Hirsch aan, dat ze dom genoeg al die jaren in de kast liet staan en er pas onlangs uit pakte. Lezers, dat meisje was ik!

Edward Hirsch is een Amerikaanse dichter en was tot 2002 poëzieprofessor, waarbij hij zijn studenten ongetwijfeld ademloos aan zijn lippen liet hangen, want hij weet in tegenstelling tot Padel wél de betovering van een goed gedicht over te brengen. Hij ziet het schrijven en lezen van poëzie niet als een eenzame bezigheid die plaats vindt in afzondering, maar als een activiteit waarbij de dichter en de onbekende lezer via het gedicht een vorm van contact krijgen. Een gedicht is een soort flessenpost.

Reading poetry is a way of connecting - through the medium of language - more deeply with yourself even as you conncet more deeply with another. The poem delivers on our spiritual lives precisley because it simultaneously gives us the gift of intimacy and interiority, privacy and participation. (p. 4-5)

Poëzie heeft iets innerlijk tegenstrijdigs: het roept door middel van taal iets op dat niet helemaal in taal uitgedrukt kan worden:

We discover in poetry that we are participating in something which cannot be explained of apprehended by reason or understanding alone. We participate in the imaginary. We create a space for fantasy, we enter our dream life, dream time. We deepen our breathing, our mindfulness to being, our spiritual alertness.
Poetry is an animating force. (p. 24)

Hirsch illustreert zijn stellingen door middel van een rijke waaier van gedichten, niet alleen van eigentijdse Amerikaanse dichters, maar ook van beroemde vertaalde dichters zoals bijvoorbeeld Anna Akhmatova en Pablo Neruda en van Engelse klassiekers zoals Shakespeare, Wordsworth en Hopkins. Hij doet dit losjes thematisch, waardoor hij verschillende benaderingen kan vergelijken. Hij verkent en passant de relatie tussen muziek en poëzie, tussen drama en poëzie, hij onderzoekt de verhouding van mondelinge tot geschreven poëzie, hij laat zien hoe vorm en inhoud samen kunnen vallen, en dat allemaal met evenveel inzicht als liefde. Hij maakt helder wat lyrische poëzie is en wat dramatische en wat epische, steeds aan de hand van concrete voorbeelden en steeds op een vanzelfsprekende wijze. Aan het eind staat ook nog eens een uitgebreide verklaring van literaire termen en een even uitgebreide leeslijst van primaire en secundaire literatuur.

Dit boek is een ware schatkist voor iedereen die een oprechte liefde voor poëzie heeft én de Engelse taal goed beheerst. Het is niet een boek om in één adem uit te lezen. Je moet er regelmatig eventjess voor gaan zitten en de tijd nemen voor het genieten van dat Italiaanse sonnet of dat bluesgedicht. Je moet bereid zijn om moeite te doen en na te denken en te reflecteren. Je moet geen haast hebben om weer een boek van je lijstje te schrappen, maar je rustig overgeven aan dit boeiende en betoverende boek.

The great individual poem is a last will and testament salvaged from the shipwreck, sealed in a bottle, and cast out on the waters. So take the time to go down to the dunes to see if you can find it. It is there. And when you do, bring it home, because it is now yours. You are its secret addressee. This haunted and haunting message was meant for you. Listen to it. Turn on the lamp. Read this poem to yourself in the middel of the night. (p. 45)

PS Aarzel om niet om je eigen commentaar toe te voegen. Ik stel het zeer op prijs als mensen de moeite nemen om reacties of aanvullingen te plaatsen!