Gitzwarte komedie

Dimitri Verhulst,
De laatkomer (België 2013)
Roman, 192 pp.
25 juni 2013


Er zijn van die boeken die je beter niet in het openbaar kunt lezen. Heel gevaarlijk. Zo kan ik me de mémoires van een Amerikaanse schrijfster herinneren, waarin één van haar katten dood ging en ik onmiddellijk in snikken uit wilde barsten. Maar ik zat in de bus en wou mijn medepassagiers niet aan het schrikken maken, waarna ik in een poging om mijn snotteren in te houden, rare snurkgeluiden produceerde en iedereen alsnog verbaasd opkeek. Bij De laatkomer heb ik regelmatig heel hard moeten schateren en ook die lachsalvo's wil je je suffende medeforenzen op de vroege maandagochtend niet aandoen, maar gelukkig las ik dit boek gewoon thuis en kon ik me uitbundig laten gaan. In geen jaren zo gelachen om een boek, maar u bent gewaarschuwd: liever niet in de trein lezen.

Je moet als schrijver wel buitengewoon veel lef hebben trouwens: een komedie over Alzheimer. Je houdt je hart vast. Maar de originele taalkunstenaar Verhulst speelt het klaar om rond dit thema een geweldig geschreven verhaal stampvol zwarte humor op te dissen. Je vraagt of hoe iemand op het idee komt: een brave gepensioneerde bibliothecaris die op zijn vierenzeventigste voor het eerst van zijn leven in opstand komt, door dementie te veinzen, teneinde in een "bejaardengesticht" te worden opgenomen. Een normaal mens wil niets liever dan zo'n inrichting nooit van binnen te hoeven zien, maar voor Désiré Cordier is het de vurig gewenste ontsnapping aan zijn vrouw Moniek De Petter ("een mooie naam, voor op een grafsteen"). O, wat geniet hij. O, wat geeft hij een prachtige en overtuigende voorstelling weg. Al zegt hij het zelf.

Op deze manier uit de normale wereld stappen is de ideale manier om op iedereen wraak te nemen en om eindelijke alle frustraties om te keren in plezier. Niemand die hem wat kan maken, want hij is immers niet meer verantwoordelijk voor zijn eigen daden. Zelfs de Nazi's moeten het ontgelden, in een prachtige wraakactie tegen een foute medebewoner, die Désiré veel voldoening schenkt. Eindelijk krijgt zijn zinloze leventje nog een beetje zin, eindelijk doet hij iets wat er toe doet.

En dan wordt het helemaal perfect. Hij is weliswaar verplicht om elke nacht in zijn broek te schijten om niet aan geloofwaardigheid te verliezen, maar het is het alleszins waard. Want Rosa Rozendal, het aantrekkelijke  meisje waarmee hij als bleue tiener destijds niet durfde te dansen (terwijl zij duidelijk in hem geïnteresseerd was), het meisje dat hem - ongetwijfeld - zou hebben behoed voor het romantiekloze en vreugdeloze bestaan met Moniek De Petter, zit ook in Huize Winterlicht. Désiré kan zijn geluk niet op. Hij krijgt als aftakelende bejaarde een tweede kans op geluk! Waarlijk, het gaat gebeuren, want ...

... op een dag zou ik aan Rosa worden geklonken, en mocht de farmaceutica haar dan de kracht willen schenken om vijf minuten haar rolstoel te verlaten, dan, dan zou ik haar in mijn armen nemen en met ’r dansen. Een jive in duizend vertraagde maten. En wanneer ik er mij van verzekerd had dat geen der wakkere geesten ons aan het bespieden was, zou ik in haar oor hebben gefezeld: ‘Rosa, ik ben het: Désiré Cordier. Wat zou je ’r van vinden als we even naar buiten gingen, fris luchtje scheppen, veel te warm als het hier binnen trouwens is…’

Of toch niet?

Het grootste deel van het boek is ongelooflijk hilarisch, maar tegen het einde wordt het donkerder, bijna ongemerkt. Dan wordt het ook ontroerend en melancholisch, en krijgt de hilariteit reliëf. Want Désiré is mede dankzij zijn eigen actie door bijna iedereen al zo goed als vergeten en afgeschreven. Voor zichzelf heeft hij op het laatst nog enige glans gegeven aan zijn bestaan, voor de mensen om hem heen blijft hij de kleurloze sukkel die met de verkeerde vrouw is getrouwd en over zich heen heeft laten lopen.

Dit was mijn eerste kennismaking met Dimitri Verhulst, die mij op basis daarvan een buitengewoon originele en virtuoze schrijver lijkt en waar ik graag meer van wil lezen. Ik heb De laatste liefde van mijn moeder als e-boek, maar sta ook open voor andere aanbevelingen. Wat raden jullie aan?

PS Aarzel om niet om je eigen commentaar toe te voegen. Ik stel het zeer op prijs als mensen de moeite nemen om reacties of aanvullingen te plaatsen!