Zijn stralende meisjes

Lauren Beukes,
The Shining Girls (Zuid-Afrika 2013)
Roman, 384 pp.
Nederlandse titel: Stralende meisjes


Lauren Beukes is een interessante en originele schrijfster, die twee jaar geleden veel indruk op mij maakte met Zoo City, een boek dat een prestigieuze science-fiction-prijs won, maar dat gelukkig niet helemaal in het sf-hokje te persen was en mede daarom zo geslaagd was. Ook The Shining Girls is weer een verrassend boek. Het is een misdaadverhaal rond een seriemoordenaar, maar dan eentje die amper te traceren is omdat hij steeds ontsnapt naar een vervallen huis in .... het jaar 1931. Vandaaruit kan hij naar een willekeurig tijdstip in de toekomst kan reizen - als het maar niet na 1993 is - en waarom dat is, wordt aan het eind duidelijk. Terecht besteedt Beukes, net als Octavia Butler in Kindred, geen aandacht aan het mechanisme waarmee het tijdreizen mogelijk wordt. Het is voor de hoofdpersonen net zo'n raadsel als voor de lezer en daarmee een gegeven, een interessant uitgangspunt voor een spannend en anders-dan-anders misdaadverhaal.

De seriemoordenaar is Harper Curtis, een boerenzoon die gefascineerd is door geweld en die het nodige plezier heeft beleefd aan de Eerste Wereldoorlog. Het is nu echter 1931, en in Chicago zijn de crisisjaren in volle gang. Het valt niet mee om het hoofd boven water te houden, zelfs niet als je nergens voor terug deinst. Maar de zaken nemen een positieve wending voor Harper als hij een colbertje steelt en daarin een sleutel vindt. Plotseling wordt hij als door een onverklaarbare en onweerstaanbare kracht naar een bepaalde buurt in Chicago getrokken, totdat hij voor de deur van een afbraakwoning staat. Vóór de deur is een plank gespijkerd, maar de sleutel past, Harper bukt onder de plank door naar binnen en daar ziet hij iets heel anders: een prettig ingericht huis waar de haard brandt, de grammofoon speelt, de whiskey koud staat en o ja, een lijk met ingeslagen schedel in de hal ligt.

Het huis zet Harper aan (tenminste zo ervaart hij het) tot een serie moorden van meisjes en jonge vrouwen in allerlei jaren van de twintigste eeuw, waarbij hij ze ook vaak opzoekt als ze nog veel jonger zijn. Bij één slachtoffer gaat het mis, hoewel hij dat pas veel later ontdekt: de gedreven en cynische studente Kirby overleeft de moordaanslag wonder boven wonder en zet alles op alles om de man te vinden, samen met de oudere sportjournalist Dan, die een mooi contrast met haar vormt.

De constructie van dit boek is knap én knap ingewikkeld. Zoals Harper van 1989 naar 1940 naar 1931 en naar 1951 heen en weer schiet, zo schieten ook de korte hoofdstukken schijnbaar willekeurig heen en weer in de tijd en van slachtoffer naar slachtoffer. De enige chronologische lijn die er in zit, is die van Kirby in haar fanatieke speurtocht naar de man die haar probeerde te vermoorden, en zelfs daar heeft Beukes hier en daar een prikkelend hikje in de chronologie geïntroduceerd. Er zitten ook opzettelijke paradoxen in het verhaal: ontwikkelingen waar we in het begin over lezen, blijken veroorzaakt door gebeurtenissen die vanuit Haper gezien later in gang zijn gezet, maar die dankzij de uitstapjes in de tijd toch eerder hebben plaats gevonden. Duizelt het je al?

Toch raak je als lezer uiteindelijk niet echt de draad kwijt, want ik zei al dat het verhaal knap geschreven is. De verhaallijn wordt voortgestuwd door de zoektocht van Kirby, die Harper steeds dichter op de hielen zit, tot de spannende finale. En dan komt er nog een intrigerend epiloogje, waardoor je het echt gaat duizelen. Door het spel van Beukes met de tijd, en met oorzaak en gevolg, ga je je bijna afvragen of sommige gebeurtenissen niet onontkoombaar door zichzelf veroorzaakt worden. Of zoiets.

Dit boek heeft minder literair vuurwerk te bieden dan het eerdere Zoo City; het is echter wel een hele originele bijdrage aan het misdaadgenre. Uiteindelijk ontstijgt het dat genre niet echt, want het heeft alle standaardelementen wel zo'n beetje, maar het heeft ook een heel leuk extraatje, namelijk een structuur zoals we die bij mijn weten nog niet eerder hebben gezien bij een misdaadverhaal en die het boek ondanks de ingewikkeldheid ervan toch lekker spannend houdt.


PS Aarzel om niet om je eigen commentaar toe te voegen. Ik stel het zeer op prijs als mensen de moeite nemen om reacties of aanvullingen te plaatsen!