Armenië: bergen en kloosters

Het kleine Armenië is niet bepaald een bekende toeristentrekpleister. De meeste mensen weten niet eens goed waar het ligt ("ergens in het Oostblok ofzo?"), laat staan dat het prachtige bergen, ongelooflijk oude kloosters, een rijke en veelbewogen geschiedenis, gastvrije mensen, verrukkelijk eten en heerlijke wijnen heeft te bieden. Wellicht dat oplettende Nederlanders opgepikt hebben dat er precies honderd jaar geleden een genocide op het Armeense volk door de Turken plaats vond, maar waarschijnlijk is dat het wel. Jammer, want het is een ontzettend fijn vakantieland.

Reisgegevens Periode:  1 t/m 16 augustus 2015 Soort reis:  wandelreis met korte trektocht Organisatie:  SNP i.s.m. Seven Springs Tour Accommodatie: hotel(letje)s, bij mensen thuis, tenten Bezocht: Jerevan, Vanadzor, het Sevanmeer, Sisian, Tatev, het Uchtasargebergte, Djermuk, Garni Weer: zeer droog, zeer zonnig en zeer warm (in Jerevan soms boven de 40 C)), maar in de bergen koeler ('s nachts tot rond het vriespunt)

Ikonisch beeld: een oud klooster met op de achtergrond de Ararat, de voor de Armeniërs heilige berg die
 van oudsher deel van Armenië uitmaakte, maar nu tot intens verdriet van de Armeniërs in Turkije ligt.

Een beladen verleden

Zelf kwam ik in Armenië terecht omdat ik in 2007 zo'n prachtige reis door buurland Georgië had gemaakt en graag nog eens terug wilde naar de Kaukasus - want daar ligt Armenië. Het grenst bovendien aan Turkije, Iran en Azerbeidzjan, landen waarmee het als christelijke natie (de oudste ter wereld, volgens de Armeniërs zelf) een wat moeizame relatie heeft. De grenzen met Turkije zijn zelfs dicht, omdat dat land weigert te erkennen dat de dood van 800.000 tot 1,5 miljoen Armeniërs als gevolg van Turks handelen in 1915 volkerenmoord was. Door de gruwelijke vervolgingen van het Armeense volk in het vroegere Ottomaanse rijk (waarover ik eerder hier al schreef) wonen er meer Armeniërs in het buitenland dan in het land zelf. Het is een beladen kwestie, die - vooral omdat de Turken weigeren te erkennen dat het systematisch verdrijven en de dood injagen van pakweg een miljoen mensen of meer een vorm van genocide is - voor de Armeniërs nog steeds als traumatisch wordt ervaren. Als je die achtergrond niet in grote lijnen kent, ben je ook niet in staat het land en zijn volk te begrijpen. Maar betekent dit nu dat de Armeniërs een somber volk zijn? Welnee, de mensen zijn juist levenslustig en dol op lekker eten en goede wijn, en doen veel meer denken aan Mediterrane zuiderlingen dan aan de Russen waar ze - ook nu het land niet meer bij de Sovjet Unie hoort - nog zoveel contact mee hebben.

Culinaire geneugten

Verse groenten, verse yoghurt, verse kruiden, verse kaas, pas gebakken lavasj (typisch Armeense brood), allemaal
even smakelijk en aantrekkelijk klaargemaakt en (indien gewenst) geserveerd met een heerlijke fles Armeense wijn.

Nadat we midden in de nacht in de hoofdstad Yerevan waren aangekomen, daar nog enkele uurtjes hadden geslapen en een rondleiding door de stad hadden gekregen, trokken we de bergen in voor een lunch bij een Armeense familie. Het huis zag er - net als de overgrote meerderheid van de Armeense huizen - onooglijk uit, maar achter de poort ging een heerlijke tuin schuil en daar werd ons een feestmaal voorgeschoteld, waar de gastfamilie duidelijk uren mee in de weer was geweest, zoals dat hoort bij Armeniërs. We waren unaniem verrukt over de heerlijke salades, de uiterst smakelijke warme gerechten, het pas gebakken brood (lavasj), het fruit, de zorg waarmee alles was opgediend, en hadden op dat moment nog geen idee dat we voortaan vrijwel elke dag op dit soort uitgelezen maaltijden vergast zouden worden. Kookte de hele wereld maar op deze manier. Niet alleen was het eten altijd even zalig en smakelijk, ik heb me naar mijn idee elke dag helemaal vol gepropt en ben toch geen gram aangekomen, zo licht was het eten. Dat is het geheim van de Armeense keuken: geen vette troep, geen enorme lappen vlees, maar verfijnde en tegelijkertijd eenvoudige gerechten van verse ingrediënten met een fantasievol en royaal gebruik van verse tuinkruiden. Daar kan die grove Nederlandse keuken nog iets van leren.

Hoofd leeg maken

Berglandschap precies op de grens van Armenië en Azerbeidzjan (rechts)

Meer schitterende bergen

En nog meer landschappelijk schoon

Het hoofddoel van mijn komst naar Armenië was dat ik lekker mijn hoofd leeg wilde maken in de bergen en er is maar weinig dat daar zo goed voor werkt als fijne klimmetjes, lastige afdalinkjes en flink zweten. Het echte bergwerk kwam pas in de tweede week, toen we ingelopen en gewend aan de hoogte waren: eerst een minitrektocht van drie dagen door het lege Uchtasargebergte en op de een na laatste dag een beklimming van de berg Aragats (bijna 4.000 meter). De trektocht door het Uchtasargebergte was voor de meesten van ons het hoogtepunt van de reis. Er wonen daar geen mensen en 's zomers verblijven er alleen herders. Op de eerste kampeerplek hadden we verder het onverwachte genoegen een internationaal groepje archeologen te ontmoeten die met een drone de talloze rotstekeningen in het gebied in beeld aan het brengen waren. Deze petroglyphen, van voornamelijk dieren, zijn waarschijnlijk zo'n 5.000 jaar oud, bewijs dat deze bergen al heel lang bewoond worden. Het was er nu waarschijnlijk zelfs leger dan destijds, want sinds een grensconflict met het vlakbij gelegen Azerbeidzjan zijn de herders (die vooral uit dat land kwamen) grotendeels verdwenen. Die grens is nergens in het landschap aangegeven en het gebied voelde als niemandsland, maar uit de gps-gegevens bleek dat we vrijwel de hele tweede dag in Azerbeidzjan hebben gewandeld en er na afloop van die dag zelfs gekampeerd hebben. Ik heb er dan wel geen bewijs voor in de vorm van een stempel in mijn paspoort, maar ik ben op deze reis toch echt ook in Azerbeidzjan geweest.

Kloosters en kerkjes en kloosters en nog meer kloosters

Al in 301 werd het christendom in Armenië ingevoerd als staatsgodsdienst en er zijn overal verbijsterend oude kloosters en kerkjes, zoveel dat we op een bepaald moment zelfs een beetje overvoerd raakten. Maar mooi zijn ze wel. De bouwstijl is in de loop van ruim vijftien eeuwen in grote lijnen niet zo veranderd. De kerkjes hebben de vorm van een Grieks kruis, zijn gemaakt van tufsteen, zijn van binnen donker vanwege de kleine ramen en de donkere steen, kennen weinig opsmuk en worden gedragen door dikke muren en dikke kolommen. Er staat altijd een tafel waar je een waskaarsje kunt laten branden en als er schilderijen hangen, zijn het meestal afbeeldingen van moeder Maria met kindje Jezus, in min of meer Byzantijnse stijl. Mannen nemen hun petje af als ze binnen komen en oudere vrouwen doen een doek over hun hoofd, maar er lopen ook genoeg jonge vrouwen in hotpants en spaghettibandjes rond. Ondanks het nog zeer traditionele familieleven van de Armeniërs zijn ze wat dat betreft behoorlijk modern.

Typisch donker en eenvoudig interieur van een Armeense kloosterkerk.

Rijk bewerkte deurpartij van een andere
kloosterkerk.

Het kloostercomplex van Tatev