De bochelaar en de boogschutter

C.J. Sansom, 
Heartstone (GB 2010).
Roman, 710 pp.
Niet in het Nederlands vertaald



De boeken met de gebochelde advocaat Matthew Shardlake in de hoofdrol werken zowel uitstekend als historische romans - je wordt op zeer overtuigende wijze ondergedompeld in het Engeland van Hendrik VIII - als op het niveau van de misdaadromans. Je zou het op het eerste gezicht niet zo zeggen, maar eigenlijk is Matthew Shardlake één van de opvolgers van Philip Marlowe, de speurder uit de klassieke noir misdaadromans van Raymond Chandler. In zijn beroemde essay "The Simple Art of Murder" (Atlantic Monthly, 1945) zegt Chandler over de held in eigentijdse detectivefictie, die opereert in een harde, corrupte wereld: "Down these mean streets a man must go who is not himself mean, who is neither tarnished nor afraid. The detective must be a complete man and a common man and yet an unusual man. He must be, to use a rather weathered phrase, a man of honor." Zo iemand is de mismaakte jurist Matthew Shardlake. Hij is een man van eer, die door de corrupte wereld van Tudor Engeland beschimpt en bespot en bedreigd wordt, maar er nooit voor terugdeinst om gerechtigheid voor armen en onderdrukten te zoeken. Zelfs al beschikt hij over weinig fysieke moed en staat hij vaak doodsangsten uit, zijn morele moed blijft altijd overeind. En ook in dit boek in de serie brengt die houding hem weer een hoop gevaar en ellende.

Het is juli 1545 en de Fransen maken zich op voor een invasie van Engeland. Hendrik VIII ronselt alle troepen die hij bij elkaar kan krijgen en brengt zijn vloot van oorlogsschepen in paraatheid in Portsmouth, precies de plaats waar Shardlake naar toe moet op verzoek van de koningin om uit te zoeken waarom de zoon van één van haar trouwe bediendes zelfmoord heeft gepleegd. Tegelijkertijd gaat Shardlake, nu hij toch in de buurt is, proberen uit te vinden waarom een vrouw die een rol in het vorige boek speelde negentien jaar geleden in een Londens gekkenhuis werd opgesloten. Hij weet dat er iets heel traumatisch is gebeurd en dat dat hier in de buurt gebeurde. Beide zaken brengen hem bovendien naar de archieven van de Court of Wards, een rechtbank die zich onder meer bezig houdt met de voogdij over wezen en de gedwongen opname van krankzinnigen, en die één van de meest corrupte van het land is.

De Mary Rose (bron: Wikipedia)

Sansom bouwt de spanning rond beide mysteries geleidelijk en zeer vakkundig op (hij heeft duidelijk aandachtig naar Hella geluisterd, die onlangs hier in haar serie Schrijftips de regels voor een goed spannend verhaal op een rij zette). Hij gebruikt daarbij op knappe wijze de nervositeit van een land dat onder directe oorlogsdreiging zucht en weet de hectiek van de mobilisatie bijzonder goed te treffen. Extra mooi is dat het oorlogsschip de Mary Rose daarin een belangrijke rol speelt. Dit is een wereldberoemd schip, omdat het door de Fransen naar de bodem werd gekanonneerd in het zicht van de haven van Portsmouth, geborgen werd in 1982 en daarbij naar boven kwam als een perfecte tijdscapsule van de Tudorperiode - één van de spectaculairste voorbeelden van mariene archeologie ooit. We weten dat het op 19 juli zonk met honderden opvarenden aan boord, terwijl Hendrik VIII vanaf de kant werkloos toe moest zien en het hulpgeroep van de mannen kon horen. Sansom maakt slim gebruik van deze kennis door de actie langzaam maar zeker naar die fatale 19 juli voort te stuwen en door zijn hoofdpersoon steeds dichter bij het schip te brengen, met aan boord de boogschutters die hij in de loop van verhaal goed heeft leren kennen.

Shardlake is niet sexy, hij is alleen op moreel vlak een held (al zien de machtige lieden om hem heen hem vooral als een idioot die niet weet wat goed voor hem is), maar hij is een man van vlees en bloed, die lijdt onder zijn mismaaktheid, die zich vaak eenzaam voelt, maar zich toch niet klein laat krijgen. Alhoewel ik al een tijd enigszins ben uitgekeken op het genre van de misdaadroman, ben ik nog lang niet uitgekeken op deze serie. Gelukkig is er nog een deel dat ik niet heb gelezen en ik heb zelfs begrepen dat Sansom de serie in een nog te verschijnen deel laat doorlopen in de regeringsperiode van Elizabeth I, die in dit boek als jong meisje even haar opwachting maakt. Goed nieuws dus voor mij en al die andere Shardlakefans!

PS Aarzel niet om je eigen commentaar toe te voegen. Ik stel het zeer op prijs als mensen de moeite nemen om reacties of aanvullingen te plaatsen! Heb je dit boek besproken op je eigen blog? Plaats dan s.v.p. een link bij de reacties.