zondag 17 januari 2016

Hoe bedenkt Anna een boekbespreking?

Onlangs realiseerde ik me dat ik (onbewust) voor mezelf in de loop der jaren een heel aantal ongeschreven 'richtlijnen' bij elkaar heb bedacht voor het opstellen van een boekbespreking voor mijn blog. Het leek me interessant en leerzaam om die eens uit te schrijven, en vervolgens werd ik eigenlijk wel nieuwsgierig of andere boekbloggers ook zoiets hadden.

Vandaar dat ik mijn 'richtlijnen' hier uiteenzet, met de uitnodiging aan andere boekbloggers om me te laten weten of zijzelf ook hun eigen (onofficiële) regels hebben en welke dat dan zijn - of dat ze lekker zomaar wat doen.

Het onderstaande is nadrukkelijk niet bedoeld als handleiding voor 'hoe vul ik een boekblog'. Iedereen blogt op zijn eigen manier en er is niet één Correcte Manier. Wel is het zo dat ik eigenlijk alleen nog maar boekbloggers volg die in grote lijnen op dezelfde wijze boeken bespreken als ik, maar verder moet iedereen vooral blijven doen wat hij of zijn leuk vindt.

Doe het boek recht, doe er moeite voor
De meeste boeken hebben een schrijver heel erg veel tijd en moeite gekost. Nu heeft iedereen het volste recht om een complexe pil er in een middag door te jassen en die vervolgens af te branden met de mededeling dat het verhaal zo saai/dom/raar/ingewikkeld was, maar ik vind persoonlijk dat een fatsoenlijk boek recht heeft op mijn volle aandacht en dat het het verdient dat ik er bij stil sta en er over reflecteer. Vaak ontdek ik bij het bespreken ervan pas dat ik eerder bepaalde aspecten over het hoofd heb gezien die wel degelijk belangrijk zijn. Sterker nog, regelmatig weet ik als ik begin te schrijven nog niet eens goed wat ik wil zeggen, zodat ik eerst maar lukraak wat invallen opschrijf, vervolgens aan het ordenen en schaven ga, met als resultaat dat ik tijden later (zonder dat ik gemerkt heb dat het intussen koud en donker is geworden) een hele bespreking af heb, terwijl mijn slaaptekort is vergeten en mijn vermoeidheid verdwenen. Dat is de beloning die je krijg je als je moeite voor een boek doet !

Leg uit waar je oordeel op gebaseerd is 
Ik ben als blogger geen goeroe waar mensen blind op vertrouwen - en terecht. Niemand hoort blindelings op iemand anders' oordeel af te gaan. Vorm altijd je eigen mening en denk zelf na - dat is mijn motto. Daarom probeer ik elke keer zo goed mogelijk duidelijk te maken waarom ik van een boek vond wat ik er van vond. Wat waren de sterke en zwakke punten? Wat werkte wel en wat werkte niet?  Worstelde ik met bepaalde onderdelen of las het boek heerlijk weg? En daarbij probeer ik niet in vaagheden te blijven steken zoals "ik vond het boek goed omdat het geweldig geschreven is." Daarmee weet de lezer nog niks. Ik tracht (op mijn manier) zo duidelijk mogelijk uit te leggen wat ik bijvoorbeeld onder "geweldig geschreven versta": 'er wordt ontzettend veel sfeer opgeroepen', 'de schrijver gebruikt hele originele metaforen', 'ze is zo beeldend in haar taalgebruik', 'er zit heerlijk veel vaart in het proza'. Of ik leg uit waarom ik vond dat de personages niet goed neergezet waren - of waarom ze juist volledig overtuigden. Dat soort dingen

Maak onderscheid tussen subjectief en objectief
Ik maak ook - waar mogelijk - onderscheid tussen objectieve en subjectieve criteria. Sommige humor ligt mij bijvoorbeeld gewoon niet, of ik word afgeschrikt door het vele geweld dat in een boek voorkomt. Ik vind dat ik dat eerlijk moet benoemen, en ik zal hopelijk niet gauw beweren dat het om zo'n soort reden dus een slecht boek is. Als ik het goed doe, kan een lezer onafhankelijk van mijn sterretjesoordeel toch aardig goed uitmaken of een boek wel of niet iets voor haar of hem is.

Citaten
Vooral als een boek is geschreven door een voortreffelijk stilist is het heel verleidelijk om rijkelijk met al die citaten te strooien die ik tijdens het lezen zo enthousiast gemarkeerd heb. Maar ik weet dat ik daar mee uit moet kijken. Het streven is om een citaat alleen daar te gebruiken waar het in mijn betoog past en alleen die citaten te gebruiken die representatief zijn voor het boek en de schrijver. Daarmee geef ik hopelijk de lezer op een redelijk vanzelfsprekende wijze een goede indruk van hoe de auteur schrijft. Ik heb zelf ook een hekel aan series willekeurige, losstaande en uit hun verband gerukte citaten. Zonder duiding van de blogger heeft de lezer daar niets aan.

De plot
Uiteraard geef ik aan waar het boek over gaat, maar (1) ik verklap nooit wezenlijke plotwendingen die de lezer zelf moet ervaren en (2) ik wil al helemaal niet verzanden in slechts een samenvatting. Een blogpost die alleen maar de inhoud van een boek samenvat en er een paar sterretjes opplakt, is in mijn opvatting geen bespreking te noemen. Soms heb ik zelf over een of ander lichtvoetig tussendoortje ook niks meer te melden dan waar het over gaat en dat ik het best aardig c.q. niet zo interessant vond. In zo'n geval blog ik er niet over.

Verplaats je in je lezers
Mensen die mijn blog lezen, zitten niet te wachten op saaie schoolse stukjes, dus doe ik mijn best om er bijvoorbeeld wat grappigs van te maken, of ik stop iets onverwachts in mijn bespreking of ik zoek naar een wat andere invalshoek. Ik probeer de lezers binnen te lokken met een aantrekkelijke eerste alinea, waardoor ze nieuwsgierig worden en verder willen lezen. Ook weet ik dat iedereen graag een duidelijk eindoordeel ziet ('maar wat vond ze er nou eigenlijk van?') en daarom bestaat mijn laatste alinea bijna altijd uit een soort slotsom, zodat ik de lezer niet laat bungelen.

Stop een persoonlijke noot in je bespreking
Dat heeft de blogger voor op de professionele recensent: wij amateurs maken onze eigen regels en kunnen dus rustig iets persoonlijks in onze besprekingen stoppen, zoals de strapatsen van onze kat, of het land waar we binnenkort met vakantie naar toe gaan, of de mededeling dat een boek ons speciaal heeft geraakt omdat we iets soortgelijks hebben meegemaakt. Echte privé-dingen zul je hier overigens niet aantreffen en die hoef ik over andere bloggers ook niet te weten, maar dat is uiteraard ieders' eigen keuze.

Ga niet te lang door, schrijf niet over alles wat je kwijt wilt
Een boekblog is geen verzameling doorwrochte essays die ik in moet leveren bij een hoogleraar. Ik hoef helemaal niet alles te zeggen wat er mij over het boek binnen is gevallen, maar probeer mijn stukjes behapbaar te houden (wat soms nog best moeilijk is).

En dat lijkt me meteen een goed moment om te stoppen. Nu zijn jullie aan de beurt.

20 opmerkingen:

  1. Wat leuk, zo'n kijkje achter de schermen. Ik denk dat ik ongeveer, in grote lijnen en natuurlijk op mijn eigen manier, grotendeels hetzelfde doe.

    Ik probeer recht te doen aan het boek, uit te leggen waarom ik iets wel of niet goed vond (soms heel moeilijk vind ik) en eigenlijk probeer ik alleen die boeken te bespreken waarvan ik vind dat ik er iets origineels over kan zeggen of waarbij mijn bespreking daadwerkelijk iets toevoegt.

    Ik moet wel zeggen dat dit een leerproces is en dat oefening kunst baart. Als ik besprekingen van de eerste tijd van mijn blog overlees, zie ik veel dat ik nu heel anders zou schrijven :-)

    Het knappe van jouw besprekingen vind ik altijd dat ik ze heel duidelijk herkenbaar vind (dit is er een van Anna) én dat je, zelfs al lijkt het boek me zelf niets, toch een lezenswaardige bespreking ervan weet te maken die ik met veel plezier lees.

    Groetjes,

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Dat van dat leerproces vind ik heel frappant, want dat heb ik ook. Het verschil tussen mijn eerste en huidige besprekingen is zelfs zo groot dat ik die oude stukjes allemaal off-line heb gehaald: niet de moeite van het lezen waard.
      Verder heb jij inderdaad eenzelfde soort methode, reden waarom ik jouw blog ook altijd met veel plezier lees.

      Verwijderen
  2. Hoi Anna. Eerlijk gezegd ben ik me niet bewust van een methode. Ik schrijf elke keer wat me ingeeft.... Dacht ik dus. Maar eigenlijk heb ik natuurlijk wel een paar impliciete regels. Niet te lang, is er eentje van, niets verklappen ook, net als jij. Ik schrijf alleen maar over boeken die ik echt goed vond (wat soms tot problemen leidt als ik niets heb om over te schrijven) en ik probeer de sfeer te vangen. Vooral stel ik me vaak de vraag "Wat leer ik hier uit": dat klinkt heel schools, maar ik bedoel ermee dat ik het erg kan waarderen als een boek me net even iets anders naar de werkelijkheid laat kijken, of mijn denken een beetje verandert: dat zijn de echte goeie boeken!Een persoonlijk toetsje dus, maar niet mijn hele innerlijke emotionaliteit op straat gooien.

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Leuk om te horen, Jacqueline. Ik denk dat de meeste bloggers wel een paar impliciete regels hebben als ze er bij stil staan.

      "dat ik het erg kan waarderen als een boek me net even iets anders naar de werkelijkheid laat kijken, of mijn denken een beetje verandert: dat zijn de echte goeie boeken! En dat geeft jouw besprekingen altijd net dat beetje extra's, waardoor ik ze altijd met veel belangstelling lees.

      Verwijderen
  3. Hoi Anna, leuk dat je een kijkje in de keuken geeft. Wat mij betreft geeft een goede bespreking antwoord op de vraag wat ik als lezer van een boek vind en vooral ook of het geschikt is voor andere lezers en voor wie dan.
    Zoals al vaker gezegd volg ik jouw blog met heel veel plezier en zie het als een goed voorbeeld van hoe een goed blog geschreven kan zijn. Vooral bij die boeken die jij bespreekt die ik zelf heb gelezen valt me op hoe goed je stukken zijn. Ik durf dan haast geen eigen berichtje meer te schrijven.
    Ik hanteer niet een vaste methode bij het schrijven van mijn stukjes. Tegenwoordig lees ik met een potlood bij de hand om mooie passages in de boeken die ik lees aan te strepen. Meestal geef ik een zeer beknopte weergave van de inhoud plus wat ik ervan vind, gevolgd door een of meer citaten. Ik werk graag met citaten omdat die in de woorden van de schrijver weergeven waar het boek over gaat. Een andere afweging is dat de schrijver van een boek de professional is die zijn woorden meestal zorgvuldig uitgekozen heeft, terwijl ik niet meer ben dan een goedbedoelende amateur.
    Wat mij parten speelt bij het schrijven is dat ik vaak erg moe ben en daardoor weinig fut heb om alles precies zo op te schrijven dat de tekst het beste tot zijn recht komt. Ik ben dan al blij dat ik überhaupt iets heb geschreven. Verder doe ik natuurlijk ook mijn best om zo leesbaar mogelijk te schrijven, zonder moeilijke woorden en met een beetje humor. Groetjes, Erik

    BeantwoordenVerwijderen
  4. Maak je notities tijdens het lezen, of duid je enkel citaten aan ?

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Willie, ik markeer eigenlijk alleen maar tekst (op mijn ereader gaat dat lekker makkelijk), maar als ik aan mijn bespreking begin weet ik nog wel welke gedachte daar achter zat. Dus die markering fungeert vaak als een soort geheugensteuntje voor mijn ideeën over het boek. Een enkele keer schrijf in ik telegramstijl alvast iets op blogger, dat ik dan later incorporeer in mijn bespreking.

      Verwijderen
    2. O, lees je altijd op e-reader ? Daar mag je ook eens iets over schrijven :) Ik heb er zelf ook één, maar vind het moeilijk bij complexe SF boeken bv., omdat ik wat overzicht over de structuur verlies.

      Verwijderen
    3. Willie, toevallig heb ik daar in 2010 en 2011 meerdere keren over geschreven (hier over de allereerste Sony die in Nederland te koop was), en hier en hier en hier over de Kindle die ik vijf jaar geleden aanschafte. Het model is inmiddels al lang verouderd en ik lees nu op het nieuwste model, met aanraakscherm en ingebouwd licht.
      Ik weet niet wat voor ereader jij hebt, maar met de Kindle is het heel gemakkelijk om overzicht te houden op de structuur van het boek. Daarvoor is er speciaal een handigheidje ingebouwd in de software.

      Verwijderen
  5. Het lijken open deuren, maar het zou toch mooi zijn als we dit allemaal zouden toepassen ;) Ik probeer een boek altijd zo te beschrijven dat de lezer zelf kan bedenken of het wat voor hem/haar is, ook al vond ik het niet geniaal. Maar als ik dat wel vond laat ik dat uiteraard merken.

    Verder zijn mijn stukjes zelden langer dan 500 woorden. Als ik een blogpost heb geschreven, dan laat ik die altijd nog een paar dagen liggen en dan lees ik het nog eens over. Vaak haal ik er dan nog wel een typfout uit en soms verander ik nog wat.

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. "Ik probeer een boek altijd zo te beschrijven dat de lezer zelf kan bedenken of het wat voor hem/haar is, ook al vond ik het niet geniaal. Ja, dat vind ik ook één van de belangrijkste eigenschappen van een goede bespreking. En hoewel jij je besprekingen anders opzet dan de mijne (je gaat vooral van de leeservaring uit) krijg ik wel altijd een goed beeld van het boek dat je bespreekt.

      Verwijderen
  6. Ik ben erg blij met Anna's boekbesprekingen, en de richtlijnen die zij hanteert, want daardoor kan ik me erop verlaten: of het boek me nu aanspreekt of niet, de bespreking is betrouwbaar. Ik vind het knap hoe je dat volhoudt.
    Zelf heb ik lang niet altijd zin om zo'n doorwrochte bespreking te maken. Soms voel ik me uitgedaagd om ergens mijn tanden in te zetten, soms vind ik een boek zo geweldig (of juist zo bedroevend slecht) dat iedereen het weten moet. Maar heel vaak wil ik alleen maar lezen en niet tussendoor al aanstrepen wat belangrijk lijkt, al vooruitlopend op wat mijn mening zal zijn. En dan is het achteraf moeilijk om mijn mening te onderbouwen. Dan maak ik me misschien wel schuldig aan wat jij zo verfoeit: alleen maar zeggen wat ik ervan vond zonder het te 'bewijzen.' Maar dat houd ik lekker op goodreads, en het is meer voor eigen gebruik. Want ik vind het heerlijk om aan het eind van het jaar te zien wat me gegrepen heeft.

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Good Reads en LibraryThing zijn wat mij betreft ook vooral voor eigen gebruik, maar de besprekingen die je dan wel op je blog zet, zijn altijd zeer de moeite waard vind ik: goed doordacht, mooi geschreven en inzicht verschaffend in wat voor soort boek het is.
      Ach en dat verfoeien - ik verfoei de "samenvattinkje-met-sterretjes" stukjes niet echt, maar vind ze vooral volkomen nietszeggend en daarmee overbodig en zonde van de ruimte en de moeite. Maar aangezien het op internet stikt van dat soort "besprekingen", zal er vast veel behoefte aan zijn, waarschijnlijk meer dan aan het soort stukken dat ik schrijf.

      Verwijderen
  7. Leuk, Anna, om de achtergrond en ondergrond van je besprekingen te lezen. Ik lees ze altijd met plezier. Margreet

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. En leuk om te zien dat jij nog steeds regelmatig langskomt, Margreet.

      Verwijderen
  8. Die morele verplichting om het boek en de schrijver recht te doen, die (h)erken ik heel erg. Ik zal daarom ook nooit een bespreking afraffelen, liever schrijf ik dan niet in plaats van half. Soms vind ik het echt heel moeilijk om een goede en voor de lezers aantrekkelijke bespreking te schrijven, maar als ik echt in de flow zit met schrijven kan ik ook alles om me heen vergeten en laat ik zomaar de piepers aanbranden.
    Ik vind het ook wel lastig om zo te schrijven dat ik echt niets weggeef aan verrassingen in het verhaal, omdat ik dat zelf ook erg vind als ik het lees. Dat leidt er wel eens toe dat ik een boek uiteindelijk niet bespreek, omdat ik dat niet kan zonder dingen weg te geven.
    'Vroeger' maakte ik uitgebreide aantekeningen, maar dat doe ik niet meer, ik schrijf nu veel meer vanuit mijn gevoel, juist omdat ik weinig schrijf over de inhoud kan dat ook, ik hoef niet veel te onthouden. De beste invallen krijg ik als ik het boek even heb weggelegd, dan ga ik er vanzelf over nadenken. Die invallen leiden dan tot korte statements als basis voor 'een stukje'.
    De kunst is, zoals Lalagè terecht zegt, om zo te schrijven dat de lezer zelf kan uitmaken of het boek iets voor hem of haar is. Daar slaag jij in ieder geval altijd voortreffelijk in.

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. "De kunst is, zoals Lalagè terecht zegt, om zo te schrijven dat de lezer zelf kan uitmaken of het boek iets voor hem of haar is. Daar slaag jij in ieder geval altijd voortreffelijk in." Jij ook! Ik kan me nog herinneren dat ik als één van de eerste dingen op jouw blog destijds las dat je vooral was geïnteresseerd waarom iemand een boek goed of minder goed vond en dat ik toen meteen dacht "Aha! die ga ik volgen."

      Verwijderen
  9. Ik denk dat ik meer onbewust wat richtlijnen hanteer. Ik bespreek wel elk boek dat ik lees, omdat ik het leuk vind al mijn gelezen boeken terug te kunnen vinden. Dan ontkom ik niet altijd aan korte besprekingen. In de regel probeer ik wel te larderen met ter zake doende citaten en informatie buiten de weergave van de inhoud. De ene keer lukt het beter dan de andere keer. Ik geniet wel van je besprekingen altijd en heb er al talloze tips opgedaan, dus leuk zo'n kijkje in de keuken :)

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. "Ik denk dat ik meer onbewust wat richtlijnen hanteer." Ik dus ook, zoals ik in de allereerste zin van dit stukje meldde! Ik heb ze pas afgelopen weekend voor het eerst opgeschreven.
      En wat betreft korte besprekingen, die zijn juist goed, als ze maar iets interessants te melden hebben. Sommige mensen kunnen in een kort bestek precies tot de kern van een boek doordringen (ik niet) en dan is een lang betoog helemaal niet nodig.
      Wat ik aan jou besprekingen leuk vind, is dat ze altijd onderhoudend zijn en dat de gedachten over het boek zo moeiteloos uit je pen voortvloeien (nou ja, uit je toetsenbord dan).

      Verwijderen