Iets minder hagelwit

Waarom zou je, zoals de Austalische schrijver en jurist Sunili Govinnage, een jaar lang alleen maar werk van gekleurde schrijvers lezen? De honende opmerkingen op de boekensite van The Guardian en die van The Washington Post (allebei progressieve kranten) waren niet van de lucht, zelfs al liep dit éénvrouws-experimentje maar voor de duur van één jaar. Belachelijk was het! Schandalig! Je reinste discriminatie van witte schrijvers (kennelijk een zielige onderdrukte minderheid). We zijn toch allemaal kleurenblind ? Ongetwijfeld, maar dan nodig ik de witte lezers van mijn blog hierbij uit om - gewoon voor de aardigheid - eens na te gaan hoe groot het percentage witte schrijvers*) was van het totaal aantal boeken dat ze vorig jaar lazen. Ik wil wedden dat dat dicht bij de honderd procent komt. Niet vanwege een bewuste keuze (want we zijn immers kleurenblind en letten uitsluitend op kwaliteit) maar omdat we onbewust graag in het eigen kleine vertrouwde kringetje van ons-soort-mensen blijven rondcirkelen en automatisch boeken lezen van schrijvers die op ons zelf lijken en hetzelfde soort leven leiden in een zelfde soort cultuur.

Is dat verwerpelijk? Welnee. De behoefte aan veiligheid en overzichtelijkheid is universeel en wie er de voorkeur geeft om zich zo weinig mogelijk buiten dat eigen kringetje te wagen gedraagt zich volkomen normaal en is helemaal geen slecht mens. Ik las zelf voor 96% witte auteurs vorig jaar (de enige uitzonderingen waren Takashi Hiraide, Kader Abdolah, Fethiye Çetin en N.K. Jemisin), terwijl mijn favoriete reisbestemmingen in Azië en Afrika liggen en ik vaag de indruk had dat ik het vanwege mijn belangstelling voor verre werelddelen en andere culturen nog best redelijk deed. Niet dus. In de verste verte niet.

Wat ik wel verwerpelijk vind is de vanzelfsprekende overtuiging dat gekleurde auteurs helemaal niet in staat zijn om iets te schrijven dat de moeite waard is. Zoals ene bonnie2000 op de site van The Washington Post stellig verklaart:

In literature, as with every freaking single other thing in this world, you can pursue quality OR you can pursue diversity. But not both. I (and apparently the vast majority of readers) prefer to pursue quality. It is about content not color.

Dat klinkt verdacht veel als die grote bedrijven die beweren dat ze geen vrouwen in de top hebben, omdat vrouwen domweg niet goed genoeg zijn. Heus, ze willen dolgraag meer topvrouwen, die bedrijven, maar het gaat om kwaliteit en niet om sekse. En als het om kwaliteit gaat, zo is de gedachte, komt alleen een man in aanmerking voor een topfunctie - en komen alleen witte schrijvers in aanmerking voor een plaats in de canon. De gedachte dat onbekend onbemind maakt, wil er bij veel mensen niet in, of steekt niet eens de kop op.

Moeten we dan allemaal verplicht aan een quotum voor gekleurde schrijvers? Natuurlijk niet. Iedereen is wat mij betreft volledig vrij om te lezen wat zij of hij leuk en interessant vindt. Ik weet ook niet of je van zoiets perse een beter mens wordt of dat het leven er aangenamer van wordt. Simpeler wordt het er meestal niet van. Het leven is veel overzichtelijker als je het bij één vertrouwd gezichtspunt houdt en ik kan me levendig voorstellen dat veel mensen helemaal geen behoefte hebben aan bijvoorbeeld een inkijkje op de mens achter de vluchteling, om maar wat te noemen. Het leven is al ingewikkeld genoeg.

Maar wat mijzelf betreft vind ik dat het geen kwaad kan om wat meer buiten de gebaande paden te lezen. Waarom? Omdat ik wél geïnteresseerd ben in bijvoorbeeld de mens achter de vluchteling (al was het alleen maar omdat ik graag goed geïnformeerd politieke keuzes wil maken), omdat het leuk is om nieuwe ontdekkingen te doen, omdat ik nieuwsgierig van aard ben, en omdat het inspirerend is om te zien dat dingen ook op een andere manier gedaan kunnen worden dan ik gewend ben. En omdat literatuur er (mede) is om je blik te verruimen en je horizon te verbreden. Onlangs werd ik in dat verband gegrepen door Americanah van Chimamanda Ngozi Adichie en lees ik momenteel gefascineerd een boek van de klassieke Indiase schrijver Rabindranath Tagore. Bovendien heet deze tent niet helemaal voor niks Anna's Leesreis.

Zie het lezen van boeken uit heel andere culturen of met een andere achtergrond als deuren die voor je open gaan. Waar eerst een blinde muur was, blijken als je goed kijkt deuren te zitten. Sommige deuren krijg je niet verder open dan op een kier, maar wat je door die kier ziet, is wel intrigerend. Andere deuren openen om plaats te maken voor een raam waardoor je wel ziet wat er zich afspeelt (iets moois), maar niet hoort wat de mensen zeggen. De meeste deuren zwaaien echter open en nodigen je uit in een mooie wereld, die voor een deel vreemd is, maar voor een ander deel heel bekend, want mensen blijven altijd mensen, waar je ook komt. Daarom ga ik dus voor dit jaar het aantal boeken van gekleurde schrijvers verdubbelen tot acht. Dat is nog steeds heel schameltjes, maar als eenvoudige hobby-lezer wil ik het grootste deel van mijn leesvoer graag in het wilde weg blijven kiezen. Wat ik hoop, is dat ik door de nieuwe ontdekkingen die ik doe in de toekomst vanzelf diverser ga lezen.

Puur voor de nieuwsgierigheid: hoe groot was het percentage van boeken van witte schrijvers*) dat jij in 2015 las?
*) Witte schrijvers: door mij bij deze gelegenheid gedefinieerd als Europese schrijvers, of Amerikaanse schrijvers met Europese wortels. Andere definities zijn natuurlijk ook mogelijk, maar deze heb ik uiteindelijk voor mezelf opgesteld.

PS Aarzel niet om je eigen commentaar toe te voegen. Ik stel het zeer op prijs als mensen de moeite nemen om reacties of aanvullingen te plaatsen. Heb je dit boek besproken op je eigen blog? Dan zou het fijn zijn als je een link bij de reacties plaatst.