De ruimte in

Ik heb onlangs een tijdje door het heelal gereisd. In de toekomst natuurlijk, want momenteel is dat nog geen optie, en ook niet in het echt, maar in de verbeelding van twee veelgeprezen jonge schrijfsters. Ik ontmoette daar in het heelal, ver van onze eigen planeet, wonderbaarlijke buitenaardse wezens en verkeerde meerdere malen in levensgevaar. Gelukkig heb ik het er uiteindelijk veilig afgebracht en ben ik stiekem wel blij dat ik weer terug op aarde terug ben. Maar interessante avonturen waren het wel, vooral het tweede.

Knusse space opera

De eerste keer dat ik de ruimte in ging was met The Long Way to a Small Angry Planet (VS 2014), het enthousiast ontvangen debuut van Becky Chambers. Het is niet moeilijk om te zien waarom veel mensen dit zo'n heerlijk boek vinden. Chambers schrijft vlot en levendig, er gebeuren spannende dingen, er zijn leuke personages en vooral; het heeft nota bene iets knus, zelfs al is het space opera en speelt het zich dus af in de ruimte en is er veel aandacht voor techniek. We volgen de bemanning van een gammel ruimtescheepje dat tunnels door de ruimte-tijd maakt (voor de kenners: een soort kunstmatige wormgaten).

De aardbewoners hebben hun eigen planeet zo goed als om zeep geholpen en zijn uitgezworven over het heelal, waarbij ze er al gauw achter komen dat de meeste andere beschavingen die ze daar tegen komen hen zien als sneue immigranten uit een achtergebleven achterbuurt. Inmiddels zijn ze aan die status gewend, maar voor Rosemarie is het eerst wel even slikken om te moeten werken met intelligente reptielen met veren en wezens met zes ledematen - om maar wat te noemen. Rosemarie heeft bovendien een geheim, en is niet de enige aan boord.

Hoewel dit ook een avonturenroman is, gaat het Chambers vooral om het verkennen van de interactie tussen al deze vreemdsoortige wezens - een verkenning die duidelijk een afspiegeling is van de vaak moeizame verhoudingen tussen de verschillende culturen van ons huidige wereldje, alleen dan een stuk luchtiger en optimistischer. En dan is er nog Lovey, de AI (Artificial Intelligence) van het schip die is begonnen als alom tegenwoordige boordcomputer, maar ontworpen is om al lerende een eigen persoonlijkheid te ontwikkelen, waar één van de bemanningsleden na een paar jaar smoorverliefd op is geworden. Kan dat wel, verliefd worden op een computer? Of is Lovey inmiddels meer dan een computer? Dat vond ik één van de leukste en interessantste kwesties in dit verhaal.

The Long Way to a Small Angry Planet is erg onderhoudend, dat zeker, maar ik werd soms wel een beetje moe van de lange beschrijvingen van al die buitenaardse intelligente wezens, zelfs al doet Chambers dat nog zo leuk. Het boek kwam op mij over als een lange, gezellige aflevering van Star Trek, waar de vaart steeds wordt uitgehaald door al te uitgebreide portretten van de vreemde schepsels die het universum van Chambers bevolken.

Een wiskundig genie met een kristallen bol

Heel anders, complexer en meer beklijvend is het veelgeprezen en prijswinnende Binti (VS 2015), de novelle van Nnedi Okorafor, een Amerikaanse schrijfster van Nigeriaanse origine. Haar hoofdpersoon is een jong Himba-meisje, wat ik extra interessant vond, omdat ik dit volk in Namibië meerdere keren ben tegen gekomen (maar dat terzijde). Het verhaal speelt net als bij Chambers in een niet nader gespecificeerde toekomst waarin de aarde slechts één planeet van vele is met intelligent leven. Er wordt druk in de ruimte gereisd, maar niet door de Himba, een volk dat in de toekomst volledig geconcentreerd is op wiskunde en het bereiken van harmonie. Zij blijven vasthouden aan de woestijn waar ze al eeuwen wonen en waar zij wonderlijke instrumenten maken, die er uit zien als kristallen bollen maar die in feite hele vernuftige computers zijn. Binti is een wonderkind op het gebied van wiskunde en heeft een studiebeurs aangeboden gekregen op de beste universiteit van het heelal. Als eerste van haar volk verlaat ze de aarde - stiekem en tegen de wens van haar familie in.

In tegenstelling tot Chambers weet Okorafor in zeer kort bestek een andere wereld te creëren, die juist omdat er zoveel aan de verbeelding van de lezer wordt overgelaten en lang niet alles wordt verklaard, veel intrigerender is dan die van The Long Way to a Small Angry Planet. Wel vind ik dat Okorafor een rare plot-fout maakt. Het levensbedreigende gevaar dat Binti en haar medereizigers onderweg in het ruimteschip naar de universiteit overvalt, komt letterlijk en figuurlijk volledig uit de lucht vallen, zonder dat er op enige manier op gezinspeeld is. Waar je eerst nog denkt dat dit niet meer dan een mooi en mysterieus verhaal is over een jong meisje dat moedig haar eigen weg volgt, wordt het van het ene moment op het andere óók het verhaal van een soort die aardbewoners haat en er op uit is hen allemaal te vernietigen. Binti komt zo in een situatie waarin ze - om te overleven - gedwongen wordt een beslissende rol te spelen in dit conflict. Dan blijkt tevens dat de obsessie van de Himba voor wiskunde en harmonie ook ver weg van de aarde van grote waarde kan zijn.

Okorafor maakt van Binti's wiskundige vermogens iets bijna magisch, dat echter in het kader van deze novelle een acceptabele realiteit wordt, omdat ze het verhaal in een toekomst plaatst met een technologie die wij nu eenmaal niet kunnen begrijpen. Het is vooral de verbeeldingskracht van deze schrijfster waar ik van onder de indruk ben. Om in minder dan 100 pagina's niet alleen een intrigerende toekomstige wereld tot leven te brengen, maar het verhaal ook nog te laten vertellen door een even intrigerende en sterke hoofdpersoon, is een hele prestatie.

PS Aarzel niet om je eigen commentaar toe te voegen. Ik stel het zeer op prijs als mensen de moeite nemen om reacties of aanvullingen te plaatsen. Heb je (één van) deze boeken  besproken op je eigen blog? Dan zou het fijn zijn als je een link bij de reacties plaatst.