De vreugde van het scheppen

Graham Swift,
Mothering Sunday: A Romance (GB 2016)
Roman, 192 pp.Nederlandse titel: Moeders zondag
19 november 2016


Vingers opsteken graag: wie van u dacht net als ik dat de term Mothering Sunday 'moederdag' betekent? Iedereen? Of was er toch iemand die wist dat het oorspronkelijk die dag in het jaar was (de vierde zondag van de Vastenperiode) waarop zowel katholieken als protestanten een dienst bijwoonden in hun moederkerk, dat wil zeggen de dichtstbijzijnde kathedraal of grote kerk? In 1924, als dit verhaal speelt, is die oorspronkelijke betekenis al aardig verwaterd. Het is dan de zondag waarop het huispersoneel maar liefst de hele dag vrij krijgt om hun moeder te bezoeken en nog even later in de twintigste eeuw gaat Mothering Sunday samen vallen met Mother's Day, ofwel Moederdag. Dus zo gek was mijn vergissing niet.

De dienstmeid en de jongeman van stand
Op Mothering Sunday 1924 heeft Jane Fairchild, de jonge dienstmeid op de naburige manor, geen moeder om naar toe te gaan, want ze is een vondeling; en voor mevrouw Sheringham is het een wrange dag omdat ze in de Eerste Wereldoorlog twee van haar drie zoons heeft verloren. Jane heeft de overleden zoons nooit gekend, en ziet ze nu voor het eerst, op een foto in de slaapkamer van Paul Sheringham, de overblijvende zoon. Paul en Jane liggen naakt in bed, want de rest van de familie is aan het picknicken met buren die ook een zoon hebben verloren. En Paul en Jane hebben voor het eerst tijdens hun jarenlange affaire zijn slaapkamer tot hun beschikking. Het zal tevens de laatste keer zijn, want diezelfde middag heeft Paul een afspraak met zijn rijke verloofde met wie hij binnenkort gaat trouwen.

Open en bloot
Maar op dit moment zijn de standsverschillen eventjes weg. Paul en Jane zijn immers naakt, en als Paul uiteindelijk in haast naar zijn afspraak scheurt, heeft Jane korte tijd het grote huis tot haar beschikking. Voor één keer kan ze op haar gemak door het huis dwalen en kan ze openlijk over de oprijlaan weer weg fietsen. Dan gebeurt er iets tragisch. En vervolgens laat Swift de tragedie volledig anders uitpakken dan je zou verwachten. Want dit is een boek vol vreugde over het leven en over de vreugde van het scheppen.

Tragisch en glorieus
Swift doet lang over dit laatste samenzijn van Jane Fairchild en Paul Sheringham, als een zorgvuldig uitgesponnen aanloop voor wat komen gaat. Alleen een uitzonderlijk goede schrijver kan dit korte gebeuren zoveel betekenis meegeven en er zoveel treffende observaties over standsverschillen en intimiteit doorheen weven. Maar dan blijkt dat deze dag ondanks de tragedie die er later voorvalt voor Jane een glorieus begin was, dat de dag voor haar het begin was van haar schrijverschap. Ja, Jane die aanvankelijk van plan was deze zondag met een boek van Joseph Conrad door te brengen, blijkt een gevierd schrijver geworden te zijn, die in dit boek op hoge leeftijd geïnterviewd wordt, maar nooit iemand het verhaal van deze zondag zal vertellen. Dat verhaal is van haar alleen, omdat het zo kostbaar is. Swift hint daar al in het begin naar: het is niet de liefdesdaad die van belang is, maar wat erna komt.

Now it seemed that what they’d just done was only a doorway itself to this supreme region of utter mutual nakedness. Peace. It was true of all days, it was the trite truth of any day, but it was truer today than on any day: there never was a day like this, nor ever would or could be again.

Een ode aan de literatuur
Dit korte boek is een schatkamer voor de liefhebber van de Engelse literatuur, vooral voor de kenners van Joseph Conrad. Maar nodig is die kennis niet. Het is minstens even prachtig als een ode aan de literatuur in het algemeen en aan het creatieve proces en aan inspiratie in het bijzonder. Maar bovenal is dit een lumineus boek, een boek vol licht, dat laat zien dat een leven dat begint zonder ouders juist de gift van vrijheid kan inhouden, dat de dood niet het einde is, maar dat er altijd nieuwe beginnen zullen zijn en dat fictie een prachtige manier is om tot de waarheid door te dringen.

Telling stories, telling tales. Always the implication that you were trading in lies. But for her it would always be the task of getting to the quick, the heart, the nub, the pith: the trade of truth-telling.

PS Aarzel niet om je eigen commentaar toe te voegen. Ik stel het zeer op prijs als mensen de moeite nemen om reacties of aanvullingen te plaatsen. Heb je dit boek besproken op je eigen blog? Dan zou het fijn zijn als je een link bij de reacties plaatst.