Ethiopië: geen gewoon Afrikaans land

Jammer dat iedereen bij de naam Ethiopië meteen aan hongersnood en burgeroorlog denkt. Niet dat het nu een welvarend land is (integendeel, het is straatarm), maar het is er al weer jaren redelijk veilig en de tijd dat mensen massaal verhongerden is gelukkig ook voorbij. In plaats daarvan heb je een land met prachtige bergen en een stokoude cultuur die je gerust uniek kunt noemen. Wist je bijvoorbeeld dat Ethiopië nooit gekolonialiseerd is geweest en dat het al eeuwen christelijk was, toen wij nog bekeerd moesten worden?

Reisgegevens Periode:  april/mei 2018 Soort reis:  georganiseerde rondreis Organisatie:  Rosetta Reizen Accommodatie: kleinschalige hotels Bezocht: Addis Abeba, Debre Markos, Bahir Dar, Gondar, Debark, Aksum, Mekele, Lalibela Weer: aangenaam warm (zelden tè), enkele minieme buitjes

Vrouwen in het plaatsje Yeha, waar we een tempel uit 800 v. Chr. bezochten.

De koningin van Sheba

Ethiopië is anders dan andere Afrikaanse landen. Zoals ik al zei, is het nooit gekolonialiseerd en heeft het een hele lange, geheel eigen christelijke traditie. Maar het unieke aan dit land begon al eeuwen vóór onze jaartelling. Want toen bezocht een Ethiopische koningin (de legendarische koningin van Sheba) het land van koning van Salomon. Daar werd ze door hem verleid en zwanger gemaakt en ze keerde terug met hun zoon, Menelik, die de stamvader van het Ethiopische koninklijke huis zou worden (inclusief de laatste keizer, Haile Selassie) en van zijn vader de originele Ark des Verbonds cadeau kreeg, die nu in het oeroude stadje Aksum wordt bewaard en daar angstvallig wordt bewaakt door monniken. Tenminste, zo luiden de legendes. Of het allemaal historisch klopt, valt helaas niet meer na te gaan, maar een mooi verhaal is het wel, al zou ik het met een dikke korrel zout nemen.

Wat wél historisch klopt, is dat lang geleden migranten uit het Arabisch schiereiland (met name het huidige Jemen) overstaken naar Afrika, zich daar vermengden met de oorspronkelijke bewoners en gezamenlijk een nieuwe, zeer vitale cultuur voortbrachten met indrukwekkende tempels, kastelen en een eigen schrift. Het koninkrijk Aksum, zoals het in de eerste eeuwen van onze jaartelling heette, werd door een schrijver uit de klassieke oudheid aangemerkt als één van de vier meest illustere rijken ter wereld. En wist je dat Balthazar, één van de Drie Wijzen uit het Oosten, een Ethiopische koning was? En dat hij degene was doe wierook meebracht? En dat diezelfde wierook nog steeds wordt gebrand in de koffieceremonie, die overal een dagelijks ritueel in Ethiopië is?

Een monnik in Aksum (in een kerk op een steenworp van de plek waar de 'originele' Ark des Verbonds zich bevindt)
toont een afbeelding van Sint Joris, in één van de eeuwenoude manuscripten die overal liggen.

Bakermat van de koffie

Want Ethiopië is ook de bakermat van de koffie. De plant groeit er nog steeds in het wild en de Ethiopiërs waren de eersten die hem in cultuur brachten. Overal langs de weg vind je koffietentjes, vaak bestaand uit niet meer dan afdakje met plastic stoeltjes, waar een mooi jong meisje op een laag krukje boven een houtskoolvuurtje in een pannetje de bonen zit te branden, met vóór haar een potje met wierook en houtskool. Als de bonen voldoende geroosterd zijn, gaat ze met het pannetje rond om iedereen het zalige aroma te laten ruiken, waarna de bonen gemalen worden met een vijzel, in een speciaal potje gaan en al pruttelend worden omgetoverd tot een verrukkelijk bakje. Ik ben niet direct een koffiefanaat, maar in Ethiopië was de ochtend voor mij niet compleet zonder een kopje van dit soort zeer pittige zwarte koffie. Van de allerbeste hield je nog een uur lang een ontzettend lekkere, complexe smaak in je mond. Vergeleken met deze drank is het spul dat Starbucks serveert maar laffe bocht.

Twee koffiezettende dames, de linker in een eenvoudig doorsneetentje, de rechter (in traditionele dracht)
in een mooi restaurant. Let ook op het wierookpotje en het traditionele verse gras op de linker foto.

Rotskerken, kastelen en papyrusboten

Wij hebben eigenlijk vooral in het noorden rondgereisd, wat de kern is van het antieke Ethiopië en waar de bijzondere cultuur nog springlevend is. Zo zijn er de middeleeuwse rotskerken in en rond Lalibela, de gigantische vierde-eeuwse steles van Aksum; wordt er op het Tanameer nog met papyrusbootjes gevist, en staan er zeventiende-eeuwse kastelen in Gondar. De kerken hebben ergens wel iets vertrouwds ('kijk, dat is Maria met het kindeke Jezus en daar heb je de vier Evangelisten'), maar zijn vooral heel anders. De Ethiopisch Orthodoxe kerk is veel ouder dan de onze, maakte tot ver in de twintigste eeuw deel uit van de Koptische kerk, maar is nu zelfstandig. Ze heeft dus een heel andere ontwikkeling gemaakt. Zelfs de architectuur is volkomen anders: de meeste kerken zijn rond, met drie cirkels: een buitenste, die vaak beschilderd is, een tweede voor de dienst (ook beschilderd) en een binnenste waar alleen de geestelijken toegang tot hebben en waar altijd een kopie van de Ark des Verbonds wordt bewaard. Het mysterie van het geloof wordt zorgvuldig in stand gehouden, en vroomheid en devotie zijn alom aanwezig en geheel vanzelfsprekend.

Waar wij een orgel hebben, hebben de Ethiopiérs trommels bij de dienst (zie linker foto, van een rotskerk in Lalibela).
Rechterfoto: de buitenste cirkel van een middeleeuwse dorpskerk bij het Tanameer. Let op de 'klokkentoren' rechtsonder.

Niet voor iedereen

Ethiopië is geen bestemming voor de doorsnee toerist. De infrastructuur is over het algemeen matig tot slecht, de hotels niet wat wij gewend zijn, al doet het land wel erg zijn best om betere wegen aan te leggen en fatsoenlijke hotels te bouwen. Maar zelfs in het bruisende en glimmende uitgaanshart van Addis Abeba, waar we een reservering hadden in een prachtig hip restaurant, speelde zich een tafereel af dat typerend is voor Ethiopië. Drie van mijn reisgenoten bestelden een traditioneel gerecht van linzen, aardappelen en vlees. Na tien minuten kwam de ober terug: de linzen waren op. Och wat jammer, of hij wellicht andere bonen had, ter vervanging? Helaas, alle bonen waren op. Oké; nou, dan alleen maar aardappelen met vlees. Nog tien minuten later: daar had je de ober weer. Ja, het speet hem heel erg, maar de aardappelen waren ook op. Toen zijn we maar weggelopen, want de biertjes die we twintig minuten geleden hadden al besteld waren er ook nog niet.

Ook typerend: de hotels hadden allemaal gratis wifi, maar als de stroom uitvalt, wat met enige regelmaat voorkomt, heb je daar niet zo veel aan. Toch hoeft dit allemaal geen enkele reden zijn om Ethiopië links te laten liggen. Alles loopt gewoon anders dan bij ons. Het is standaard dat de helft van wat er op een menukaart staat er niet is. Maar wat er is, is altijd lekker en iedereen blijft maar behulpzaam en geduldig, en onze hotels waren allemaal keurig schoon, zelfs die ene aggenebbisj-tent met de bar met bordeelverlichting en de telefoons die nergens op aangesloten waren.

Voor de flexibele types, die een authentieke ervaring belangrijker vinden dan een gladde reis met perfecte accommodaties, is Ethiopië echt een pracht van een reisbestemming, waar ik heel graag nog wat langer was gebleven. En bezie de gekke ervaringen gewoon als een extra aflevering van Fawlty Towers, waar je gratis en voor niks aan mee mag doen.

De behuizing van de gemiddelde Ethiopiër. 

En hier haal je je levensmiddelen. Geen wonder dus dat niet alles op rolletjes loopt.