Het wilde westen van een bisschop

Willa Cather,
Death Comes for the Archbishop (VS 1927)
Roman, 235 pp.
Niet in het Nederlands vertaald


In 1848 kregen de Verenigde Staten er dankzij een gewonnen oorlog tegen de Spanjaarden een enorm stuk land bij, namelijk de noordelijke territoria die eerst onder Mexico vielen. Plotseling was New Mexico een Noord-amerikaans gebied. De Amerikanen wilden hun eigen mensen daar in de kerk hebben en stuurden daarom hun eigen bisschop (van oorsprong een Fransman) om de boel in het gareel te krijgen. Op het leven van die bisschop baseerde Cather dit liefdevolle verhaal over New-Mexico in het midden van de negentiende eeuw. Het is strikt genomen een roman, maar niet een met een doorlopend verhaal en er is  al helemaal geen plot; het boek is eerder een verzameling anekdotes en belevenissen, die gezamenlijk een mooi plaatje opleveren van het gebied en de tijd, en van de bisschop Jean Marie Latour en zijn belangrijkste assistent, Joseph Vaillan, die dus allebei gebaseerd zijn op historische figuren.

Weggejaagd
We beginnen - na een proloog in het Vaticaan - met het beeld van een eenvoudige reiziger op een muilezel in een leeg, dor landschap. "The traveller was Jean Marie Latour, consecrated Vicar Apostolic of New Mexico and Bishop of Agathonica in partibus at Cincinnati a year ago--and ever since then he had been trying to reach his Vicarate. No one in Cincinnati could tell him how to get to New Mexico--no one had ever been there."

Uiteindelijk komt Latour na bijna een jaar toch in Santa Fé aan, om daar meteen weer weggejaagd  te worden door de zittende Mexicaanse bisschop die niet van plan is om zijn positie op te geven. Dit was je reinste subordinatie en daar moest de bisschop van Durango, in Mexica, zo snel mogelijk van op de hoogt worden gesteld. Maar hoe? "There was no postal service in this part of the world; the quickest and surest way to communicate with the Bishop of Durango was to go to him. So, having travelled for nearly a year to reach Santa Fé, Father Latour left it after a few weeks, and set off alone on horseback to ride down into Old Mexico and back, a journey of full three thousand miles."

Een verdwenen levenswijze
Hieruit blijkt wel dat de positie van bisschop van New Mexico niet bepaald een luizenbaantje is. Het land is voor het overgrote deel wild en onvruchtbaar, sommigen van de achtergebleven Mexicaanse priesters zijn corrupt en materialistisch, de Indianen zijn in naam wel bekeerd, maar houden vast aan hun eigen cultuur. Latour en zijn assistent gaan door niet-ideologisch mee om. De corrupte priesters worden uitgerookt, voor zover mogelijk, de Indianen worden in hun waarde gelaten en er is veel compassie voor de armoe van de mensen en hun harde leefomstandigheden.

Het levenswerk van de echte bisschop van Santa Fe:
de Kathedraal Basiliek van St. Franciscus van Assissi

Cather had duidelijk veel sympathie voor Latour en Vaillant, en voor hun respectvolle en belangstellende houding jegens de Indianen, waarvan je in dit boek een ontzettend mooi beeld krijgt - en dan vooral van hun levenswijze, waar nu helaas bitter weinig meer van over is. Er zit ook humor in het boek, dankzij de soms zeer kleurrijke figuren die de beide priesters tegen komen, vooral bij de Spaanse priesters, waarvan sommige integer zijn en goede pastorale zorg verlenen, maar waar ook de nodige gokkers, vreetzakken, dronkenlappen en verwekkers van illegale kinderen tussen zitten. Die laatste stelt: "Celibacy may be all very well for the French clergy, but not for ours. St. Augustine himself says it is better not to go against nature. I find every evidence that in his old age he regretted having practised continence." Helaas voor hem blijken Latour en Vaillant er toch een andere visie op na te houden.

Wars van sentimentaliteit
Ik denk dat er in Nederland niet heel veel mensen die Willa Cather kennen, maar in de Verenigde Staten staat ze te boek als één van de grote klassieke schrijvers. Vooral My Ántonia en O, Pioneers (deze laatste titel is wel in het Nederlands vertaald) zijn daar heel beroemd, net als dit boek. Alle drie gaan ze over het pioniersleven in de negentiende eeuw en over Cathers liefde voor de westelijke territoria. Ze erkende dat het leven daar hard was, maar dat het ook veel schoonheid kende, vooral in de eenvoudige dingen en in eenvoudige levens. Aan sentimentaliteit deed ze niet, maar dat neemt niet weg dat haar boeken - en zeker dit boek - over een grote, subtiele gevoeligheid beschikken.

PS Aarzel niet om je eigen commentaar toe te voegen. Ik stel het zeer op prijs als mensen de moeite nemen om reacties of aanvullingen te plaatsen. Heb je dit boek besproken op je eigen blog? Dan zou het fijn zijn als je een link bij de reacties plaatst.