De nonnen op de bergtop

Rumer Godden,
Black Narcissus (GB 1939)
Roman, 368 pp.
Nederlandse titel: De macht van de bekoring

Eigenlijk weet je van te voren al dat dit gedoemd is om te mislukken: een groepje van vijf Anglicaanse nonnen probeert in de jaren dertig in de Indiase Himalaya een Christelijk klooster te stichten in een voormalig paleisje op een onherbergzame bergtop. Ze doen dit op verzoek van de lokale heerser (de Generaal), die wil proberen het slechte karma uit zijn vaders tijd uit te bannen. Die had er zijn maitresses ondergebracht en het paleisje was volledig gewijd aan de zinnelijke geneugten, die zijn zoon nu wil vervangen door iets 'hogers'. Maar je kunt niet een stukje typisch Engelse spiritualiteit ongeschonden transplanteren naar India en de plaatselijke cultuur en geschiedenis met wortel en al uitwissen. Ze hadden het kunnen weten, de nonnen, want de Broeders die er eerder een kloosterschooltje hadden gesticht hadden het ook maar vijf maanden volgehouden. Maar de jonge Zuster Clodagh, voor het eerst in een leidinggevende rol, is vastbesloten er een succes van te maken.

De menselijke natuur
Dit boek gaat niet alleen over het negeren van de plaatselijke cultuur en natuur, maar ook over het negeren van de menselijke natuur. Ook die laat zich niet altijd met discipline beteugelen, zeker niet in een landschap dat zo vijandig is voor mensen en zover van afstaat van de menselijke schaal. Er is één passage, vrij in het begin, die veel zegt over de rest van het boek, en die ik daarom in zijn geheel citeer. Zuster Clodagh staat de verwilderde tuin bij het paleisje staat te bekijken en peinst:

Cosmos flowers were out there under the apple trees; they had grown so tall in that dampness that they had brushed the shoulders of her habit with pollen. Must they be cut down and paths made neat and bordered? Would the Sisters want to cut the empty terrace into beds of patterns; hearts and crosses and initials, as they loved to do? Would they want to prune the sprawling trees that Mr Dean said were roses? Must the stillness be filled with orders and rules and the sound of the bell and the bustle of pupils and patients and work? Then with a shock she remembered that there had been a school here already. It was a foundation of a vigorous flourishing Brotherhood, and not a sign of it was left, except those half-finished walls on the western lawn and the bell hanging between its posts. The silence had closed over it, only these few faint scratches were left.

En dan is er natuurlijk nog de Mr Dean die in dit citaat wordt genoemd. Mr Dean, de verdorven Engelse agent van de Generaal, die zich zo graag vermaakt met de lokale vrouwen, maar die ook onmisbaar blijkt te zijn bij de verbouwingen, en die wél ziet, hoe je hier een spirituele gemeenschap zou kunnen bouwen. Allen zou je dan het Anglicaanse model van het moederklooster los moeten laten en je  moeten laten inspireren door de Indiërs en Tibetanen en de Nepalezen uit de bergen - alleen is dat natuurlijk volstrekt ondenkbaar.

Parfum
De sensuele omgeving van het voormalige vrouwenverblijf heeft op sommige zusters een verwarrende invloed. Zuster Clodagh moet steeds maar weer denken aan de jongeman in Ierland waar ze ooit verliefd op was en waarmee ze dacht te zullen trouwen en de jonge, labiele Zuster Ruth ontwikkelt een ziekelijke obsessie voor Mr Dean. Tel daarbij op de ijle lucht, de constante harde wind, de immense, indrukwekkende, tijdloze berg aan de overkant van het ravijn, en de aanwezigheid van de hoffelijke, leergierige, mooie jonge neef van de Generaal met zijn speciaal uit Europa geïnporteerde parfum 'Black Narcissus' en de gemeenschap begint langzaam af te glijden en uiteen te vallen.

Tv-serie
Godden heeft hier een fascinerend verhaal van gemaakt, met ontzettend veel sfeer. Ze laat prachtig zien hoezeer mensen beïnvloed kunnen worden door een vreemde, overweldigende omgeving die ze niet begrijpen - en hoe fout het kan gaan als je probeert die omgeving naar je hand te zetten, in plaats van er in op te gaan (zoals Mr Dean) of (zoals de nuchtere Zuste Adela) je er op standvastige wijze niks van aan te trekken. Er was met de kerst een driedelige verfilming van dit boek op de BBC. Ik heb het eerste deel uitgekeken, en me heerlijk vergaapt aan de prachtige plaatjes van het schitterende berglandschap en van het paleisje, maar halverwege de tweede aflevering ben ik afgehaakt. De sfeer uit het boek werd zo hysterisch aangezet, dat de verfilming bijna op een horrorserie begon te lijken in plaats van op de psychologische roman waarop hij gebaseerd is. Misschien dat ik de serie beter had kunnen waarderen als ik niet net het zoveel betere boek had gelezen, maar dat weet ik niet zeker. Is er nog iemand die toevallig deze serie heeft gezien? Ik ben benieuwd wat anderen daar van vonden.

____________________________

Met veel dank aan Hella, van wie ik dit boek kreeg.

PS Aarzel niet om je eigen commentaar toe te voegen. Ik stel het zeer op prijs als mensen de moeite nemen om reacties of aanvullingen te plaatsen. Heb je dit boek besproken op je eigen blog? Dan zou het fijn zijn als je een link bij de reacties plaatst.