Huiveringwekkend actueel

Abigail Dean
Girl A (GB 2021)
Roman, 334 pp.
Nederlandse titel: Meisje A

Meisje A is degene die uiteindelijk ontsnapt. Zij is degene die op haar vijftiende aan de gevangenschap van haar ouders weet te ontkomen, waarna ook haar broertjes en zusjes eindelijk bevrijd worden. Dat weet je al snel, waarna de beschrijving van haar verknipte jeugd, waar ze in dit boek op terugkijkt, een stuk minder zwaar verteerbaar is. Uiteraard is dit boek weer als thriller in de markt gezet, want dat verkoopt nu eenmaal het lekkerst, maar het is veel eerder een psychologische roman over de zieke gezinsdynamiek binnen een familie waarin de dominante vader uit naam van zijn geloof steeds gestoorder met zijn talrijke kinderen omgaat en de moeder het laat gebeuren. Het is allemaal heel gruwelijk, en tegelijk is het ook fascinerend om te lezen hoe het in dit gezin heel geleidelijk van kwaad tot erger is gegaan en hoe de vader en de moeder zijn geworden wie ze zijn. Maar het accent ligt op de broers en zussen en op wat er na de bevrijding van hen is geworden.

Gruwelhuis
Meisje A heet eigenlijk Lex Gracie en is nu een succesvolle bedrijfsjurist van in de dertig die de VS woont en voor haar werk als een bezetene de wereld rondreist. Totdat er bericht komt uit Engeland dat haar moeder in de gevangenis is overleden en haar als executeur-testamentair heeft aangewezen. In de boedel blijkt ook het gruwelhuis te zitten waar ze destijds uit ontsnapte en waar ze sindsdien niet meer is teruggeweest. Wat ga je als kinderen met zo'n huis doen? Zo gauw mogelijk verkopen? Of er iets goeds mee doen, iets waar vader een ontzettende hekel aan gehad zou hebben? Lex en haar favoriete zusje Evie zijn het er al gauw over eens wat ze er mee willen, maar daarna moet Lex de anderen nog overhalen. In het verhaal dat volgt, springen we heen en weer tussen heden (Lex die contact legt met haar broers en zusters) en het verleden (hoe ze geleidelijk en bijna onontkoombaar van een normale familie een horrorgezin werden). Langzaam wordt er een beeld opgebouwd.

Offers
Het begint echt mis te gaan als vader zijn baan verliest en gefixeerd raakt door het idee om zijn eigen kerk te stichten. Daarvoor moeten de kinderen offers brengen: vasten, niet meer douchen, geen nieuwe kleren. Dat is goed voor ze.

The poverty crept into our lives like ivy on a window, slow enough that you don’t notice it moving, and then, in no time, so dense that we couldn’t see outside. Father developed strange fixations. They came like fevers, although some of them never left him.

Het gezin wordt vreemd en in zichzelf gekeerd, want de kinderen moeten beschermd worden tegen de kwade buitenwereld, waar zij zich uiteindelijk zelf noodgedwongen ook van af keren. Ze passen er niet meer.

It wasn’t that we were forbidden from going outside – not at first – but that we didn’t want to. I had three T-shirts on rotation, which smelt warm and rotten, and tracksuit pants with holes in the crotch.

Alcohol en therapie
In het heden lijken de kinderen grotendeels redelijk goed terecht gekomen. Maar ook de succesverhalen hebben een hoge prijs betaald en met sommigen gaat het helemaal niet goed. Ook blijkt dat de kinderen hun jeugd heel verschillend hebben beleefd. Eén dochter is angstvallig blijven vasthouden aan het geloof van vader en wil hem niet afvallen, één broer was misschien medeplichtig, zelfs al heeft nu afstand genomen, en weer een derde zit in een psychiatrische inrichting. En ook Lex kan na al die jaren nog steeds niet functioneren zonder alcholol en therapie, om maar wat te noemen.

Indringend en pakkend
Er is veel ellende in deze roman, maar het boek is zo goed en indringend geschreven, en het verhaal zo pakkend, dat je toch gebiologeerd blijft doorlezen - ik had het boek in ieder geval binnen de kortste keren uit. Tegen het eind was er één plotontwikkeling die ik een beetje teveel vond lijken op een trucje dat in een thriller thuis hoort, niet in een psychologische roman als deze. Op zich heeft Dean de ontwikkeling wel subtiel aangekondigd, door kleine, nauwelijks weernaambare discrepanties in het verhaal te verwerken. En hoewel de ontwikkeling naar mijn smaak een beetje naar sensatie riekt, vond ik hem na een tijdje nadenken strikt genomen ook wel weer geloofwaardig. Maar het is op het randje, in een roman die ik verder heel integer vond.

De werkelijkheid is nog extremer
Uiteindelijk vind ik dat Abigail Dean een ijzersterke debuutroman heeft geschreven, en ik vermoed dat ze binnenkort haar baan als bedrijfsjurist bij Google wel op kan zeggen, want het boek verkoopt als een tierelier en wordt hoogstwaarschijnlijk verfilmd. Het is in-droevig dat dit verhaal zo realistisch en actueel is dat er momenteel een serie op de Nederlandse tv is over een soortgelijk gezin, dat zelfs nog extremer is en waarin de kinderen er - net als in dit boek - onderling een hele verschillende kijk op hun gelovige vader op na houden. Huiveringwekkend.

PS Aarzel niet om je eigen commentaar toe te voegen. Ik stel het zeer op prijs als mensen de moeite nemen om reacties of aanvullingen te plaatsen. Heb je dit boek besproken op je eigen blog? Dan zou het fijn zijn als je een link bij de reacties plaatst.