De Amerikaanse droom: een tragikomedie

Joshua Ferris,
A Calling for Charlie Barnes (VS 2021)

Roman, 352 pp.
(nog?) niet in het Nederlands vertaald

 

Zestig-plusser Charlie Barnes is de belichaming van de uitdrukking 'twaalf ambachten, dertien ongelukken.' Zijn hele leven heeft hij onvermoeibaar de Amerikaanse Droom nagejaagd, met het ene idee nog gekker dan het andere, en nooit werd het wat. 'All he touched turned to shit. He was born a nobody and that’s how he would die. 'Ja, doodgaan, want hij heeft zojuist te horen gekregen dat hij kanker heeft en is nu iedereen die hij kent aan het bellen. Dat ze het maar weten. Of wacht, heeft hij wel echt kanker? Is hij niet weer aan het fantaseren? Want je weet het nooit met Charlie  - zoals het ook lang onduidelijk blijft, hoeveel ex-vrouwen hij nu eigenlijk heeft, en hoeveel kinderen. Is Charlie een doortrapte oplichter en een pathologische leugenaar? Dat blijkt toch wat subtieler te liggen. Want met de start die hij in het leven kreeg, heeft hij het nog niet eens zo slecht gedaan. Is Charlie vooral zielig dan? Nee, ook dat ligt wat genuanceerder.

 

Bevooroordeeld
Het verhaal van Charlie is zowel grappig als sneu, en iedereen om hem heen blijkt er zijn eigen visie op Charlie op na te houden. De lezer moet dus zelf maar oordelen wie en wat deze mislukkeling nu echt is, aan de hand van wat de romanschrijver over hem vertelt. Maar ook dat blijkt lastiger te zijn dan het lijkt, want op een gegeven moment komen we er achter dat we hier niet met een alwetende, min of meer neutrale verteller te maken hebben, zoals het aanvankelijk lijkt, maar met iemand uit de naaste omgeving van Charlie die ook nog eens zwaar bevooroordeeld is - al hebben we op dat moment nog geen idee waarom. Wat kunnen we dus in godsnaam geloven over Charlie?

De Eerlijke Kleine Man?

Deze geestige en onderhoudende roman is dus qua vertelmodus net zo rommelig en ambigue als het levensverhaal van Charlie zelf. Dat levensverhaal is ook een aanklacht tegen de Amerikaanse Droom, die zoveel levens verpest met zijn dwingende illusie van rijkdom voor iedereen die maar hebzuchtig genoeg is. Het verhaal speelt zich niet voor niks af aan het begin de Kredietcrisis van 2008. Terwijl Charlie in zijn souterrain het hoofd boven water probeert te houden als (zeer) kleinschalig vermogensbeheerder, helpen de grote banken het land naar de kloten.

he was still headquartered between a clothing rack full of winter coats and a Whirlpool dryer—the only honest boiler room in the brokerage business. Honesty tossed you down the basement stairs, and no amount of whimpering would persuade the gatekeeper to let you up again, to feel the sun, breathe fresh air and take a much-needed piss on the green green grass. An honest man was a damn dog in this world, made to heel and told to stay put, while the dishonest man got filthy stinking rich and stuck the country with the tab.

En daarmee is dit boek een liefdesverklaring aan een typische Kleine Man met vele fouten, die ondanks al zijn onvolmaaktheden toch maar weinig echte schade heeft aangericht en die - zo blijkt geleidelijk aan - waarschijnlijk ooit een kind het leven heeft gered of in ieder geval een veel beter leven heeft gegeven dan het zonder Charlie had gehad.

 

Veel frustraties

Het niet geheel betrouwbare vertelperspectief waar Ferris mee speelt, kan misschien voor sommige mensen een tikje frustrerend zijn, maar het voorkomt ook dat het verhaal sentimenteel wordt. Het geeft bovendien goed weer hoe we ook in het echte leven nooit een definitief beeld krijgen van de mensen om ons heen; dat dat beeld nooit helemaal eenduidig is en al helemaal niet objectief en altijd wordt gekleurd door de beschouwer. Het schijnt dat het personage Charlie Barnes geïnspireerd is door de vader van Ferris en ik wil wedden dat dat iemand was die zijn omgeving veel frustraties bezorgde maar ook oprecht geliefd was - in ieder geval bij zijn zoon, al was dat mogelijk vooral posthuum.

PS Aarzel niet om je eigen commentaar toe te voegen. Ik stel het zeer op prijs als mensen de moeite nemen om reacties of aanvullingen te plaatsen. Heb je dit boek besproken op je eigen blog? Dan zou het fijn zijn als je een link bij de reacties plaatst.