Konijnen, epidemie, chaos

Torgny Lindgren,
Het licht (Zweden 1987)
Roman, 288 pp.


Dit is een wat eigenaardig boek met een geheel eigen stijl. Uit de omstandigheden valt af te leiden dat het in de middeleeuwen speelt, in een geïsoleerd dorpje in Noord-Zweden. Jaspar heeft in de plaats verderop niet de vrouw kunnen vinden waar hij (letterlijk!) van droomde en koopt daarom maar een drachtig konijn, het eerste van het dorp. Het konijn heeft een vlo, de vlo bijt Jaspar en Jaspar is de eerste die overlijdt aan de geheimzinnige Ziekte (de builenpest). Zes mensen blijven uiteindelijk over, samen met hele hordes konijnen.

De wereld is voor deze kinderlijk primitieve middeleeuwers onbegrijpelijk en veelal angstaanjagend geworden. Könik de timmerman is van mening dat alles uit het lood is geslagen nu er geen ouderen meer zijn om de regels en tradities door te geven en te vertellen hoe het hoort. Eigendom en erfrecht worden niet meer gerespecteerd, een vader maakt zijn dochter zwanger, de priester is dood. In zijn eigen woorden: "Men kan niet leven als in een onwaarschijnlijk verhaal waarin er van alles en nog wat door elkaar kan gebeuren, zonder enige samenhang". Los werkman Önde past zich gemakkelijker aan. Hij trekt bij één van de overgebleven vrouwen in (zijn eigen vrouw heeft hij ooit verkocht voor een kam die - misschien - van zilver is) en zet op zoveel mogelijk lege huizen zijn merkteken. Dan komt er op een dag een vreemdeling die zegt dat hij een dienaar van de koning is ...

De mensen in dit boek spreken en denken en handelen een tikje ongewoon. Een ongeletterde timmerman zegt echt niet dat een abnormaal groot varken een metafoor voor iets anders is. Het is alsof je naar deze mensen door glas met een foutje kijkt, waardoor alles enigszins vertekend raakt. Dit is duidelijk geen puur realistische roman, maar een parabel. Als zodanig is het niet volledig geslaagd: het enige dat de schrijver in feite heeft te zeggen, is dat een samenleving niet zonder moreel kader kan, waarmee hij hier niet meer lijkt te bedoelen dan regeltjes en tradities waarvan de inhoud er niet zoveel toe doet. Wel zitten er hele mooie passages in het boek, zoals deze en deze (allebei even dubbelzinning in het licht van de overige gebeurtenissen), en feit is ook dat de schrijver door zijn originele aanpak de aandacht goed weet vast te houden. Geen briljant boek, wat mij betreft, maar beslist bijzonder.