Zwarte humor tussen de schapen

Ross Raisin,

God's Own Country (GB 2008)

Roman, 210 pp.
Nederlandse titel: Aards paradijs

Dat was even wennen na het gepolijste proza van John Banville. Sam Marsdyke, de ik-figuur in dit boek bedient zich niet alleen van Yorkshiredialect, hij spreekt ook nog eens uitgesproken knoestig
("The rain clouds had buggered off west over the Moors to go piss on the Dales", p. 159). Maar als je er na een tijdje aan gewend bent, ga je genieten van zijn taalgebruik. De knoestigheid is een deel van Sam en hij heeft een geheel eigen gevoel voor humor dat balanceert tussen satire en sarcasme.

Sam is de negentienjarige zoon van een zwijgzame schapenboer. Drie jaar geleden is hij van school geschopt wegens poging tot verkrachting van een medeleerlinge, maar Sam zelf heeft een wat andere versie van het gebeuren. Hoe betrouwbaar Sam is als verteller is echter aanvankelijk moeilijk uit te maken voor de lezer en zo blijven we lange tijd met de vraag zitten of Sam inderdaad een gestoorde griezel is of het slachtoffer van een hysterisch schoolmeisje.
Sam houdt zich in ieder geval sinds die tijd zo gedeisd mogelijk en als hij niet bezig is zijn vader op de boerderij te helpen zwerft hij met zijn hond door de heuvels. Hij stelt zich op zijn eigen sarcastische wijze voor dat er in het dorp op de volgende manier over hem gepraat wordt:

There's a lad lives up there, do you see him? Sam Marsdyke. He's mighty popular round these parts -you won't find a sheep that has a bad word to say on him. (p. 7)

Sam is een loner, met gebrekkige sociale vaardigheden, die zich het beste thuis voelt in de heuvels en levendige, denkbeeldige conversaties houdt met de dieren en dingen om hem heen. Mensen bespiedt hij het liefst in plaats van er rechtstreeks contact mee te hebben. Maar dan wordt de naburige boerderij verkocht aan een gezin uit Londen en Sam laat zijn oog vallen op de vijftienjarige dochter. Het meisje, dat baalt van het stomme platteland, sluit uit opstandigheid een soort vriendschap met Sam, waarna Sam enigszins het contact met de realiteit verliest en zich overgeeft aan zijn fantasie.

Sams isolatie en zijn steeds verder gaande marginalisatie zijn in zekere zin tekenend voor wat er met de Yorkshire Moors gebeurt. Boerderijen worden verkocht aan stedelingen die een "postcardview" willen of aan projectontwikkelaars die er nieuwe buitenwijken aanleggen; Sam kan zijn kont niet keren of hij komt weer zo'n stel wandelaars met idiote petjes tegen en de oude pub wordt omgebouwd tot een trendy horecagelegenheid om de nieuwe bewoners en de toeristen ter wille te zijn. Voor de ploeterende schapenboeren is steeds minder plaats.

Het bovenstaande wil trouwens niet zeggen dat Sam op zijn beurt representatief is voor het platteland. Daarvoor is hij te contactgestoord. Dat het boek uiteindelijk niet goed afloopt, zal dan ook niet echt als een verrassing komen. Wel kun je je afvragen of Sam anders was geworden als hij niet door het dorp was uitgestoten en anders was behandeld.

Het boek eindigt met een plastic figuurtje van Dracula. Wat het verband is met het verhaal van Sam en wat het voorspelt voor de toekomst zal ik hier niet verklappen. Lees zelf maar. De unieke stem van de ik-figuur en de zwarte humor maken dit een hele interessante debuutroman, die terecht twee prijzen heeft gewonnen en voor vier andere genomineerd is.