Hilarische reddingsoperatie

Luis Fernando Verissimo,
De spionnen (Brazilië 2009)
Roman, 137 pp.
Vertaald uit het Spaans door Harry Lemmens


Sommige mensen weten zo weinig van hun leven te maken dat ze maar vluchten in een zelfgemaakte fantasiewereld. Dat kan vaak geen kwaad en kan zelfs wel grappig zijn, maar soms mondt het uit in een komedie die omslaat in een tragedie - zoals in dit geestig geschreven verhaal, waar het lachen ons en de verteller aan het eind ineens vergaat. Het wordt verteld door de redacteur van een uitgeverijtje in Porto Allegre (grootste succes Astrologie en liefde), die elk weekeinde in de stamkroeg zijn verdriet verdrinkt met zijn kameraad Joel Dubin en nog een paar dubieuze types. Zijn vrouw heeft zó genoeg van hem, dat ze zondags alleen nog eten klaar zet voor de hond, zodat de verteller als hij honger heeft eerst met zijn huisdier moet onderhandelen - de enige thuis die trouwens nog met hem praat.

Manuscripten die maandags binnenkomen worden vanwege de kater ongezien in de prullenmand gedumpt, zodat het maar goed is dat de enveloppe die zijn leven gaat veranderen op een dinsdag bij de post zit. Het zijn de eerste bladzijden van het levensverhaal van een zekere Ariadne, die ergens in een provinciestadje zo'n ontzettend tragisch leven leidt, dat ze, zodra haar boek af is, zelfmoord zal plegen. De verteller staat al gauw in vuur en vlam en omdat zijn lievelingsschrijvers Chandler en Le Carré zijn, kan hij het niet laten om samen met zijn drinkmaatjes een undercoveroperatie op te zetten (Operatie Theseus), die Ariadne moet redden van een gewisse ondergang. Zijn leven heeft eindelijk weer zin.

Hoe mijn obsessie het lot van Ariadne zou beïnvloeden wist ik niet. Hoe mijn obsessie mijn eigen lot vorm zou geven wist ik evenmin. Wat telde was dat nieuwe gevoel, het gevoel dat mijn leven eindelijk ergens heen ging. Het was vergelijkbaar met wat, naar ze zeggen, iemand die vastzit in een doolhof voelt voordat hij tegen een nieuwe muur op botst.

Al vanaf het eerste begin weten we dat er iets mis zal gaan met Operatie Theseus, maar voorlopig is het verhaal alleen maar hilarisch. Verissimo heeft een schrijfstijl die je om de haverklap doet grijnzen (met hulde aan de uitstekende vertaling) en die stijl is bovendien zo aanstekelijk dat je met groot gemak en aanhoudend plezier door het boekje heen zoeft. Humor is, zoals ik hier al tot vervelens toe gemeld heb, zeer persoonlijk, maar wie moet er nou niet glimlachen om Dubin, die een een duf provinciestadje bij elkaar heeft gefantaseerd met "een voetbalclub die als laatste was geëindigd in de laagste divisie van de deelstaat en wachtte op de vorming van een nieuwe divisie om te kunnen degraderen."

Met de beste bedoelingen reizen één voor één de stamgasten onder allerlei dekmantels naar de het afgelegen stadje van Ariadne en krijgt de belachelijke reddingsoperatie vorm, maar daar blijkt dat het heel gevaarlijk kan zijn om fictie en werkelijkheid door elkaar te halen.

Bij fictie kun je je net zoveel met het leven van je personages bemoeien als je zelf wil. Je kunt ze zelfs doden als dat wenselijk is. Zonder schuldgevoel, zonder spijt en nooit per ongeluk. Of anders redden.

Het is niet voor niks, denk je achteraf, dat de 'professor' (één van de stamgasten) orakelt "dat we in plaats van schrijvers te verafgoden de miljoenen zouden moeten prijzen die sterk blijven en niet schrijven, en wier grote bijdrage aan de wereldliteratuur de vellen papier zijn die ze wit laten." Dit is natuurlijk ironisch bedoeld, want Versissimo is tenslotte zelf schrijver van fictie, net als de stelling van van Dubin "dat slechte literatuur literatuur in haar zuivere vorm is, onaangetast door bijkomstigheden als stijl, fantasie, humor of betekenis, zaken die alleen maar afleiden, de zuivere impuls om te schrijven, die magnifieke drang", maar hieruit blijkt hoe mooi Verissimo het hele boek lang speelt met de lezer en met de literatuur - aardig genoeg steeds met open vizier. Er worden geen trucjes uitgehaald.

Een ontwapenende roman, De spionnen, die al voor het lachwekkend lage bedrag van € 4,99 hier te downloaden is.

PS Aarzel om niet om je eigen commentaar toe te voegen. Ik stel het zeer op prijs als mensen de moeite nemen om reacties of aanvullingen te plaatsen!