Een fijn, ouderwets jongensverhaal

J.R.R. Tolkien,
The Hobbit (GB 1937)
Roman, 260 pp.
ISBN 9780007322602, HarperCollins
Nederlandse titel (uiteraard) De hobbit


"Kom", dacht ik onlangs, "laat ik ook eens met de massa meedoen en net als de meeste mensen het boek pas lezen als de verfilming uit is." Normaal ben ik daar natuurlijk veel te snobistisch voor, want stel je voor dat iemand mij betrapt in de trein en concludeert dat ik het type ben dat alleen maar boeken leest die ze net in de bios heeft gezien. Je moet er niet aan denken. Maar omdat ik wegens een gemene darminfectie tijdelijk in een slaapzak op de bank woonde, waar niemand mij kon betrappen, durfde ik het voor deze keer wel aan. Bovendien had ik (vanwege diezelfde darminfectie) zeer dringend behoefte aan eenvoudig escapisme en eerlijk is eerlijk, The Hobbit heeft die behoefte uitstekend vervuld, nog beter zelfs dan ik had verwacht. Het is een vingeroefening voor The Lord of the Rings; de schaal en de ambitie zijn veel geringer, maar ik viel toch al redelijk snel helemaal voor de charme van het boek.

Iedereen die The Lord of the Rings heeft gelezen of gezien (zo'n beetje de hele wereld dus) kent het verhaal wel ongeveer: Bilbo de hobbit gaat onverwacht op avontuur en vindt na een ontmoeting met een onaangenaam wezen dat zich Gollum noemt per ongeluk de ring met magische eigenschappen die zo'n centrale rol zal spelen in TLotR. De opbouw is dezelfde als die van de trilogie: we beginnen in het knusse hobbitland, de tovenaar Gandalf maakt zijn opwachting en Bilbo gaat lichtelijk tegen zijn zin op stap met 13 dwergen, die het als een stel Don Quichotjes gaan opnemen tegen de vuurspuwende draak die hun schatten heeft gestolen. De gevaren die ze onderweg tegen komen worden steeds groter, maar ze ontmoeten ook goede wezens die hen juist helpen, en na een spannende veldslag, een onverwacht heldhaftig optreden van de kleine hobbit en wat getover van Gandalf komt alles uiteindelijk weer goed en is de oude orde hersteld.

Er staat veel minder op het spel in dit verhaal dan in TLoftR. De dwergen willen graag hun goud terug, maar als dat niet lukt, stort de wereld niet in. De draak is weliswaar een gevaarlijk en hebzuchtig rotbeest, maar hij belichaamt nou ook weer niet direct het Kwaad. De 13 dwergen zijn een tamelijk amorf clubje met niet zo veel individuele eigenschappen. De lijn tussen de goeien en de slechterikken is scherp en helder, zodat van een intrigerende morele ambiguïteit weinig sprake is. Het verhaal moet het dus in de eerste plaats hebben van de avonturen onderweg en van de persoonlijkheid van Bilbo. Het duurt even voordat die het verhaal echt op gang brengen, maar zo gauw Bilbo op Gollum stuit, wordt het echt interessant. Ineens gaat het verhaal los, en wordt het meer dan een aaneenschakeling van ontmoetingen met trollen en aardmannetjes en elven. Bilbo groeit als personage, boort onvermoede kanten van zijn karakter aan en speelt de dwergen van het toneel, als het ware.

Tolkien schreef dit verhaal voor zijn kinderen en spreekt de lezers daarom regelmatig aan met 'you', een beetje in de trant van "opa vertelt". Ik vond dat helemaal niet hinderlijk, voelde me bijna zelf weer een beetje kind worden bij mijn opa op de knie, en werd prettig meegesleept.Tegen het eind vervalt Tolkien eventjes in het plechtstatige taalgebruik dat ook de veldslagen in deel 3 van TLotR teistert ("Now the days passed slowly and wearily. Many of the dwarves spent their time piling and ordering the treasure; and now Thorin spoke of the Arkenstone of Thrain, and bade them eagerly to look for it in every corner"), wat jammer is. Kom op, J.R.R., het is het Oude Testament niet; het is maar een jongensverhaal rondom een stel dwergen.

Wat betreft dat jongensverhaal, het is in 1937 vermoedelijk geen hond opgevallen, maar de eenentwintigste-eeuwse lezer constateert onvermijdelijk en met enige verbazing dat er geen enkel vrouwelijk personage in het boek voorkomt. Het is dat de moeder van Bilbo in het begin met name wordt genoemd, anders zou je nog denken dat de hele populatie van Middle Earth zich al klonend voortplantte.

Maar dat zijn kleine kritiekpuntjes. The Hobbit is een klassiek jeugdverhaal dat na driekwart eeuw ook voor volwassenen nog steeds een fijn boek is om knus bij het open haardvuur te lezen (of in een slaapzak op de bank). De film lijkt me een beetje al te veel van het goeie (drie hele langen delen naar aanleiding van een boekje van 260 pagina's komt me erg opgeklopt voor), dus ik wacht wel tot die een keer op de buis komt. Intussen snap ik niet waarom ik zo lang heb gewacht met het lezen van The Hobbit.

PS Aarzel om niet om je eigen commentaar toe te voegen. Ik stel het zeer op prijs als mensen de moeite nemen om reacties of aanvullingen te plaatsen!