De troon wankelt

E.F. Benson,
Queen Lucia (GB 1920)
Roman, 190 pp.
Niet verkrijgbaar in het Nederlands.


Anglofielen opgelet! Liefhebbers van knusse Engelse dorpjes opgelet! Fans van goedmoedige satire opgelet! U wordt allen op uw wenken bediend door E.F. Benson. Hij doet ons - tongue in cheek - in deze prettige klassieker verslag van hoe Mrs. Emmeline Lucas bijna wel of bijna niet (we moeten de spanning er tenslotte een beetje in houden) onttroond wordt als cultuurkoningin van het welgestelde en pittoreske Riseholme in de Cotswolds. Riseholme is een fictief dorp gebaseerd op Broadway in Gloucestershire en ik kan uit eigen waarneming beamen dat dat een beeldschoon plaatsje is, met het soort schilderachtige natuurstenen cottages dat tegenwoordig alleen de rijken zich kunnen veroorloven. Ik zou er dolgraag wonen, want de omgeving is schitterend, maar zelfs in 1920 was het al een dorp voor de bevoorrechte happy few.

De echtgenoot van de vreselijke snob Emmeline Lucas heeft het in financieel opzicht helemaal gemaakt, zodat het echtpaar zich nu volledig kan concentreren op de hogere dingen des levens. Emmeline en haar man spreken elkander veelvuldig toe in het Italiaans (de taal van de goddelijke Dante!) en noemen elkaar heel poëtisch Lucia en Peppino. Hun huis is met behulp van een berg "antieke" spulletjes omgetoverd tot een cottage uit de tijd van Shakespeare, althans tot iets wat daar in Riseholme voor door gaat ("certain new windows had been added; these could be detected by the observant eye for they had a markedly older appearance than the rest."). Lucia houdt cultureel verantwoorde, smaakvolle avondjes en heel Riseholme ziet haar als de arbiter van goede smaak en intellectuele verfijning.

Maar dan gebeurt er een ramp: een dorpsgenote, die eerst nog helemaal in beslag werd genomen door Christian Science, heeft onverhoeds een echte Indiase goeroe op de kop getikt, hem in haar logeerkamer geïnstalleerd, en nu gaat zij (in plaats van Lucia!) Riseholme in hogere sferen brengen. Een couppoging! Ongehoord! En er gaat nog meer mis. Er vestigt zich een jonge operazangeres in het dorp, die informele feestjes met jazzmuziek houdt. Jazzmuziek! En iedereen komt en iedereen vermaakt zich. "Olga's intense enjoyment of her own party was rapidly galvanizing everybody into a much keener gaiety than was at all usual in Riseholme, where as a rule, the hostess was somewhat anxious and watchful, fearing that her guests were not amusing themselves, and that the sandwiches would give out."

Arme Emmeline Lucas. Ze weet het zelf nog niet, en de schrijver had het waarschijnlijk in 1920 ook maar half in de gaten, maar ze is bezig een fossiel van het Victoriaanse tijdperk te worden, dat met de Eerste Wereldoorlog zijn laatste adem uitblies. Al in de eerste pagina's wordt duidelijk waar Lucia voor staat: "the culture of Riseholme, led by herself, rejected as valueless all artistic efforts later than the death of Sir Joshua Reynolds, and a great deal of what went before."  Niet dat dit boek uitgesproken sociologische pretenties heeft. Het biedt vooral plezier, en Benson behandelt zijn personages met veel meer affectie dan met afkeer. Mogelijk had hij wel wat van Georgie, de bordurende vrijgezel, die Lucia's trouwste volgeling is, en waar de eenentwintigste-eeuwse lezer onmiddellijk een énige, onvervalste nicht in herkent. Benson (van wie men vermoedt dat hij homoseksueel was maar die daar nooit voor uit kwam, omdat dat strafbaar was) laat hem voor de vorm nog even verliefd worden op een dame, maar wij weten beter.

Queen Lucia was naar mijn smaak nog sterker geweest, als Benson zijn humor scherper en villeiner had gemaakt, vooral omdat de lezer stiekem natuurlijk ook een beetje om zichzelf lacht: het overgrote deel van het lezerspubliek van dit boek zal bestaan uit mensen die zelf ook de nodige aspiraties hebben op cultureel terrein. Van mij hadden we een zwartere spiegel voor onze neus mogen krijgen, maar ook zonder dat is dit een zeer geestig geschreven boek, dat de status van komische klassieker zonder meer verdient.

PS Aarzel om niet om je eigen commentaar toe te voegen. Ik stel het zeer op prijs als mensen de moeite nemen om reacties of aanvullingen te plaatsen!