Hij en zij

Lauren Groff,
Fates and Furies (VS 2015)
Roman, 402 pp.
Nederlandse titel: Furie en fortuin
21 augustus 2016



Als je gemeen wilt doen, kun je zeggen dat dit een literaire Gone Girl is zonder het misdaadelement. Want ook hier wordt het verhaal afwisselend verteld door twee echtelieden (Lotto en Mathilde) en ook hier krijg je zodra de vrouw aan het woord komt plotseling een volkomen ander beeld van hun huwelijk. Op dat moment wordt het bovendien een echte pageturner. Want wat voor geheimen heeft Mathilde wel niet voor de lezer in petto? Maar het grote verschil met Gone Girl is dat het hier niet zozeer om plotwendingen draait, maar veel eerder om psychologie en de ondoordringbare complexiteit van een lange relatie. Aan het eind vraag je je af of dit nou wel of niet een goed huwelijk was en wat voor rol geheimen daar in spelen: had Lotto nieuwsgieriger moeten zijn naar Mathildes achtergrond en had Mathilde niet beter open kunnen zijn? Dat zijn vragen die de schrijver niet rechtstreeks beantwoordt, maar waar je nog wel een tijd over kunt herkauwen.

Golden boy en ice maiden
Het boek is niet meteen al in het begin interessant. Lotto is, ondanks de vroege dood van zijn vader en een traumatische ervaring op school, zo'n typische golden boy die alles in de schoot geworpen krijgt en daarom wat mij betreft niet een hoog meeleefgehalte heeft. Op het moment dat hij Mathilde voor het eerst ziet, weet hij onmiddellijk dat dit de vrouw voor hem is en dat hij haar zal krijgen.

He had seen her before, he knew who she was. Mathilde, whatsername. Beauty like hers cast glimmers on the walls even across campus, phosphorescence on the things she touched. She’d been so far above Lotto—so far above every person at the school—she had become mythological. Friendless. Icy. She went weekends to the city; she was a model, hence the fancy clothes. She never partied. Olympian, elegant on her mount. Yes—Mathilde Yoder. But his victory had made him ready for her tonight. Here she was for him.

Ze trouwen zowat meteen. Lotto probeert vervolgens jaren lang door te breken als acteur, ontdekt dan zijn ware roeping (het schrijven van toneelstukken) en wordt beroemd en succesvol, steeds met de onmisbare steun van zijn echtgenote, die zich kennelijk ten doel heeft gesteld haar leven geheel te wijden aan zijn succes. Blèh. Of misschien toch niet zo blèh, als je de motivatie van Mathilde kent, maar dat duurt nog even, want Mathilde is een beetje sfinx. Lotto komt dat goed uit, hij is toch al niet van de introspectie en neemt dingen het liefst zoals ze zich op het oog voordoen, ondanks een intellectuele inslag die ook zijn vrouw steeds weer verrast.

Lotto en Mathilde lijken niet echt op het jonge stel van Gone Girl, die allebei zo akelig zijn dat ze het verdienen tot elkaar veroordeeld te zijn. Lotto en Mathilde zijn weliswaar gebrekkige karakters en zonder meer larger than life, want daarvoor zijn het romanpersonages. Maar ze zijn niet slechter of tegenstrijdiger dan de gemiddelde sterveling. Lotto is het soort charmante narcist waarvan het wemelt in het echte leven en Mathilde manipuleert en doet als echtgenote foute dingen, maar wel om de juiste redenen.

Metafictie
Groff is niet van de straat en laat dat soms wel erg duidelijk merken. Ze kan het niet laten zich als schrijver regelmatig met ultrakorte vooruitblikjes even aan de lezer op de dringen, wat ik een tikje hinderlijk vond. Moet ik er echt regelmatig aan herinnerd dat we hier een alwetende verteller hebben, die als god fungeert, en dat dit fictie is, een constructie? Was ze wellicht bang dat we het boek anders voor een thriller aan zouden zien? Helemaal niet nodig. De literatuurliefhebber krijgt genoeg interessants aangeboden in de toneelstukken en de opera's die Lotto schrijft, in de verwijzingen naar mythes, naar kunst, naar opera en naar acteren. Want Fates and Furies is niet alleen een boek over een huwelijk (of zelfs het huwelijk) maar ook expliciet over hoe verhalen verteld worden en hoe ze opgebouwd worden en geboetseerd totdat ze de vorm hebben die de verteller naar buiten wil brengen. Het blijkt dat vooral Mathilde meesterlijk is in het vormen van haar eigen levensverhaal en daarmee dat verhaal wordt. Het is met goede reden dat de eerste versie van hun huwelijk (zoals ervaren door Lotto) de titel "Fates" draagt en de tweede versie (die van Mathilde) de titel "Furies."

Meer dan de delen
Het allerknapst is dat deze twee versies samen niet alleen een kloppend geheel vormen, maar dat dat geheel veel meer is dan de som van de delen. Daardoor vergeef je Groff haar soms wat pretentieuze opdringerigheid in het verhaal en de iets te sensationele elementen in het leven van Mathilde. Wat je daar ook van denkt, ik kan me niet voorstellen dat iemand, zodra het tweede deel zich begint te ontvouwen, niet dwangmatig door wil lezen en het boek uiteindelijk niet lichtelijk buiten adem dichtklapt. Waarna je eindelijk eens rustig na kunt denken over waar Groff je net allemaal op heeft getrakteerd.

PS Aarzel niet om je eigen commentaar toe te voegen. Ik stel het zeer op prijs als mensen de moeite nemen om reacties of aanvullingen te plaatsen. Heb je dit boek besproken op je eigen blog? Dan zou het fijn zijn als je een link bij de reacties plaatst.