Voor straf op een boerderij werken

Gudbergur Bergsson,
De zwaan (IJsland 1991)
Roman, 220 pp.


Een meisje uit Reykjavik (ze heeft geen naam, zoals niemand in het boek) is voor het eerst in haar leven moederziel alleen op reis en wordt vanaf het moment dat de bus vertrekt overweldigd door heimwee. Ze is nog maar 9 en is door haar ouders als straf voor een winkeldiefstalletje de hele zomer naar een boerderij gestuurd, waar ze conform afspraak door de onverschillige boer en boerin aan het werk wordt gezet. Ze weet wel dat ze kennelijk iets fout heeft gedaan en probeert haar nieuwe omgeving te aanvaarden zoals die is, maar veel ervan is buitengewoon vreemd voor een kind dat alleen de stad kent en verschrikkelijke heimwee heeft.

De boer en boerin zijn afstandelijk. De eenzame, door sex geobsedeerde, dagboekschrijvende knecht, die tevergeefs zoekt naar een vrouw, is geen geschikt gezelschap voor een klein meisje. De opstandige dochter, thuis van de universiteit, zit met zichzelf in de knoop, is in de war en stort zich op de landbouwmachines. Veel gepraat wordt er niet, gevoelens worden onderdrukt. Contact met de omringende boerderijen is er amper, behalve dan dat men elkaar met verrekijkers bespiedt en één keer per jaar op het districtsfeest met zijn allen dronken wordt.

Deze omgeving zien we door de ogen van een kind. Bergsson doet dat heel goed. Het meisje is nog niet in staat tot introspectie of analyse, maar ervaart de wereld door haar zintuigen en probeert er via haar verbeelding zin aan te geven. Dit is het aspect van het boek dat het meeste indruk maakt, niet Bergssons pessimistische visie op het IJslandse platteland, maar zijn poëtische uitbeelding van de beleveniswereld van een meisje van 9 dat zich in een onbekende, moeilijk te begrijpen omgeving bevindt, eenzaam en ongelukkig is en tracht daar in haar fantasie aan te ontkomen. De eerste bladzijden en de laatste zijn het allermooist.