Kirgistan: nomaden in de bergen

Toen ik de GGD belde voor een vaccinatieafspraak en vertelde waar ik naar toe ging, kreeg ik als reactie: "Wát zegt u?" Ik: "Kirgistan." GGD: "Is dat een land?" Gezoek in computerbestand, verbaasde constatering: "Ja, warempel!" Kirgistan (ook wel Kirgizië genoemd, officiële naam Kyrgyzstan) is zo'n voormalige Sovjetrepubliek waar je in het westen zelden van hoort en waar bijna geen hond voor vakantie naartoe gaat. Het enige toeristisch ontwikkelde stukje Kirgistan is de noordkant van het immense Yssyk Kul Meer: ordinaire, smakeloze, rommelige, lawaaierige badplaatsjes, die schril afsteken bij de schitterende, ongerepte bergen die het meer omringen. Daar bevindt zich een volstrekt andere wereld.

Reisgegevens Periode: juli 2008 Soort reis: georganiseerde wandelreis met twee trektochten Organisatie: SNP Accommodatie: tenten, hotel, joert, verblijf bij particulieren Bezocht: trektocht in de bergen ten zuiden van het Yssyk Kul Meer; Song Kul Meer; Bishkek, Karakol Weer: heet in Bishkek; wisselvallig in de bergen, met regelmatig regenbuien en zelfs wat hagel en sneeuw, koude avonden en nachten, een enkele keer nachtvorst.

Joert bij het schitterend gelegen Song-Kul Meer.

De wereld van de bergen is die van de semi-nomadische herders die er 's zomers hun kudden weiden en van april tot oktober in joerts wonen - ronde tenten van wit vilt, die naar verluidt in 25 dagen gemaakt worden en 25 jaar meegaan. Zo'n joert is niet erg groot, maar wel verrassend knus en, mits goed onderhouden, waterdicht en zo goed als lichtdicht. Het slaapt er heerlijk als het buiten regent - veel beter dan in een trekkerstentje!

Ruiter met typische Kirgizische hoed van wit vilt.

Kuddes en koemys De hele familie is druk met de kuddes. 's Ochtends moeten de paarden, koeien en schapen naar een grazig stukje berg worden geleid en vóór donker moeten ze weer in veiligheid worden gebracht en bewaakt, want 's nachts zijn er wolven en sneeuwluipaarden op pad. Verder moeten de beesten gemolken worden en wordt van de paardenmelk het populairste drankje van Kirgistan gemaakt: koemys, dat lichtzuur smaakt, een beetje prikkelt op de tong, ietsje alcoholisch is en waar mijn darmen nog dagen van in de war zijn geweest. Net als in Mongolië is het paard hét vervoermiddel in Kirgistan. Je zou bijna zeggen dat ze op het paard worden geboren, zo vergroeid zijn de Kirgiezen ermee.

Kirigizische cowboys

Eén van mijn leukste ervaringen onderweg was 's ochtends achter een kudde koeien aanlopen, die door een vader met zijn drie zoontjes naar een weideplek hoog in de bergen werd gedreven. Het oudste zoontje was een jaar of twaalf en heel erg stoer, de twee jongste waren nog zo klein dat ze met zijn tweeën op één paard reden. Allevier waren ze beredruk in de weer om de koeien in het gareel te houden en te zorgen dat er geen enkele afdwaalde - een klus die continue waakzaamheid vereiste. Maar ze hadden ook een hoop plezier. Er werd veel gelachen en de jochies vonden het prachtig dat ik hen op de foto zette. Maar vergis je niet: een dergelijk leven mag idyllisch lijken, maar het is naïef om te veronderstellen dat een leven dicht bij de natuur automatisch een goed leven is. De bergen zijn onherbergzaam, het weer is vaak bar en het bestaan is hard. Luxe en extraatjes zijn er niet. Het leven is monotoon, behalve in het voorjaar als ineens heel veel dieren tegelijk jongen krijgen en er keihard gewerkt moet worden om ervoor te zorgen dat zoveel mogelijk overleven.

Twee jeugdige cowboys in opleiding.

Goedlachs De mensen in Kirgistan lijken in veel opzichten op Mongoliërs: ze hebben hetzelfde uiterlijk, doen alles te paard, hebben deels een soortgelijke levenswijze en de Kirgizische joert lijkt sterk op de Mongoolse ger, maar is alleen wat kleiner. Toch vond ik de Kirgiezen stukken vriendelijker en toeschietelijker dan de Mongoliërs. We werden met oprecht enthousiasme in joerts uitgenodigd, iedereen vond het geweldig om op de foto te komen en overal trof je goedlachse mensen aan. In naam is ongeveer driekwart van de bevolking moslim, maar daar hebben we erg weinig van gemerkt. In de hoofdstad Bishkek flaneerden de jonge meisjes in blote topjes en minirokjes, en "Sex and the City" was er zojuist in première gegaan.

Trotse moeder en ander familielid bij baby in joert.

Grafmonument op één van de vele begraafplaatsen langs de weg.

Van de doden ... Heel bijzonder zijn de begraafplaatsen die je overal langs de weg aantreft. Het schijnt een typisch Kirgizische gewoonte te zijn om mensen pal aan de weg te begraven, maar niemand weet precies waarom. Verder is me verteld dat de doden in foetushouding worden begraven, met hun gezicht naar het oosten. Niet bepaald volgens de islamitische regels (Mekka ligt voor de Kirgiezen in het zuidwesten), maar eerder volgens veel oudere inheemse gebruiken. Wel hebben veel monumentjes een halve maan, maar daar staat weer tegenover dat op diezelfde mausoleumpjes veelvuldig afbeeldingen van de overledene voorkomen - alweer in strijd met de islam.

Particuliere gastvrijheid Zoals ik al zei, is het toerisme nauwelijks ontwikkeld in Kirgistan. Zelfs in een grotere plaats met een regiofunctie, zoals Karakol, zijn daarom maar weinig hotels. Gelukkig kun je in dit land heel goed bij particulieren terecht. De accommodaties waar wij verbleven waren eenvoudig, maar brandschoon, gastvrij en uitstekend verzorgd wat betreft het eten. In Karakol konden we naar hartelust kersen uit eigen tuin eten en in het afschuwelijke badplaatsje Tamchy zaten we in een eenvoudig huisje dat van binnen schitterend mooi was gemaakt met oosterse kleden, keramiek en andere kunstvoorwerpen. De tuin was één grote bloemenzee. Ook de joert-accomodatie was beide keren geweldig. Bij het Song Kul meer werden, hoewel we onze eigen matrasjes en slaapzakken hadden, zelfs matrassen voor ons opgemaakt, (bestaand uit drie doorgestikte dekens) en op een andere locatie stond een waar feestmaal voor ons klaar. De oudere mensen spraken alleen Kirgizisch en Russisch, maar vaak was er een jonger persoon die behoorlijk Engels sprak. Ondanks de eenvoud overtrof het verblijf bij particulieren alle keren ruimschoots dat van een hotel.

Ontbijt bij ons gastgezin in Karakol. De 'eettent' in de tuin van onze gastvrouw in Tamchy.

Onder: typisch Kirgizische huisjes tegenover het (moderne) huis van ons gastgezin in Karakol,
waarvan de kozijnen e.d. om onbekende redenen altijd prachtig helderlichtblauw zijn.