vrijdag 14 augustus 2009

De betovering van Venetië

Salley Vickers,
Miss Garnet's Angel (GB 2000)
Roman, 337 pp.
Nederlandse titel: Miss Garnets engelen



In veel opzichten doet dit boek denken aan The Enchanted April van Elizabeth von Arnim: stijve Engelse dame gaat naar Italië en ontdooit door de schoonheid van haar omgeving en de charme van de Italianen. Maar er zijn ook verschillen. The Enchanted April is niks meer en niks minder dan een luchtige komedie en is als zodanig geheel geslaagd. Miss Garnet's Angel daarentegen is veel ambitieuzer: Vickers heeft een literaire roman geschreven, met twee parallelle verhalen en meerdere ontwikkelingen en is als zodanig nét niet helemaal geslaagd. Althans, dat is mijn mening.

Miss Garnet is een zojuist gepensioneerde geschiedenislerares, wier trouwe huisgenote Harriet net is overleden, en die nu plotseling de behoefte voelt om 'uit te breken'. Ze besluit een half jaar een appartementje in Venetië te huren. Julia Garnets streng-communistische principes krijgen het aanvankelijk zwaar te verduren onder de weelderig katholieke omgeving. De alomtegenwoordige priesters staan haar tegen, de rituelen zijn haar een raadsel. Maar dan heeft ze twee ontmoetingen die haar leven veranderen. Ze wordt getroffen door een afbeelding van de aartsengel Rafael en het bijbehorende bijbelse verhaal van Tobias en Sarah, en ze maakt kennis met de charmante, gesoigneerde Carlo, die haar introduceert in het kunstleven van Venetië.

Vanaf hier wordt het verhaal van Julia Garnet afgewisseld met een mooie hervertelling van het oude verhaal van Tobias en Sarah, die worden beschermd door de aartsengel Rafael. De parallellen tussen de twee worden soms nogal geforceerd naar voren gebracht. Zo ontmoet Miss Garnet twee jonge Engelsen die Toby en Sara heten en een belangrijke rol in de plot spelen. Een beetje minder overduidelijk had ook wel gemogen. En de Italiaan Carlo heeft zijn spiegelbeeld in de Amerikaan Charles. Voor de lezers die die spiegelbeeldigheid niet meteen doorhebben, heeft Vickers er wel voor gezorgd dat hun namen dat uitspellen. De subplots, met engelen en kunst en allerlei bijfiguren, hadden wat mij betreft ook wel wat minder gekund, opdat het boek aan concentratie had gewonnen.

Maar afgezien daarvan is dit toch een mooi verhaal. Julia Garnet maakt een geloofwaardige ontwikkeling door: immers, mensen die zich plotseling langere tijd in een volstrekt andere omgeving bevinden hebben de neiging om met een nieuwe blik naar zichzelf te kijken, als ze daar open voor staan. En Miss Garnet staat daar open voor. Ze heeft zojuist na vele decennia haar huisgenote verloren, voelt zich eenzaam en ontheemd en emotioneel leeg, en is aldus ontvankelijk voor nieuwe invloeden en een nieuwe kijk op zichzelf en op haar leven.
Julia reflected that it was not biological bacteria you needed a cure from, it was the emotional kin: fear, humiliation, loss. For a brief moment, looking at the angel-painting, a promise of some alternative had hovered over the crater in her heart. (p. 108)
Even later, als ze nadenkt over de verpletterende indruk die het stenen beeld van de aartsengel Rafael op haar heeft gemaakt, realiseert ze zich wat er aan de hand is:
It was [...] like the sudden detaching, from inside her body, of a huge and cumbersome weight, which she had carried around unawares. A lightness. An acute lightness seemed to issue from where the presence rested, just above the statue of the angel, as though laughing at his own reflection in stone. It was a lightness which reflected itself to Julia Garnet and searched through her, down to her toes. (p. 124)
En zo wordt Julia Garnet betoverd door Venetië, zijn kunst en zijn kerken, en verandert ze van een communiste met een wel erg zwaar op de hand karakter in een milder en opener persoon. Aan het eind, als ze weer even terug in Engeland is voor een bruiloft, wordt duidelijk hoezeer ze haar achtergrond is ontgroeid.
[...] there was none of the mystery and passion, nothing of the anguish and drama (which is, Julia speculated, surely also the prerogative of marriage) she had found in the Venetian services. (p. 310)
Naast een pleidooi voor schoonheid, verbeelding en kunst is dit ook een pleidooi voor de kracht van verhalen. Miss Garnet hoort er vele tijdens haar verblijf in Venetië, niet alleen dat van Tobias en Sara en Rafael. En ook hier wil de schrijfster net iets té veel. De verhalen voegen lagen toe aan de plot, maar soms scheppen teveel kleine laagjes over elkaar verwarring en gaan de smaken door elkaar lopen. Of misschien ben ik gewoon te kritisch en had ik mij eenvoudigweg moeten overgeven aan het verhaal. Misschien moet ik hoognodig eens naar Venetië.

2 opmerkingen:

  1. Ja, naar Venetië moet je sowieso!!! Maar met je bespreking ben ik het wel eens, hoewel het een sfeervol boek was, lag de literaturelurigheid er soms was dik bovenop.
    Hella

    BeantwoordenVerwijderen
  2. Ah, fijn, bijval. Het boek was mij juichend aanbevolen door bloggers die er helemaal lyrisch over waren. Gelukkig ben ik niet de enige die wat bezwaren tegen het boek had.

    BeantwoordenVerwijderen