De ondergang van een stelletje snobs

Molly Keane,
Good Behaviour (Ierland 1981)
Roman, 245 pp.
Nederlandse titel: Een meisje van stand


Als wij kennis maken met ik-persoon Aroon St. Charles is zij 57 en zijn wij er nog net getuige van hoe ze met een konijnen-mousse haar hoogbejaarde moeder de dood injaagt. Wat voor monster is deze Aroon wel niet om een hulpeloos oud vrouwtje zo te behandelen? En hoe komt het dat deze aristocratische Anglo-Ierse dames niet meer op hun landgoed maar in een klein huisje bij de haven wonen? Aroon vraagt zich het ook af en blikt terug op haar jeugd, die even voor de Eerste Wereldoorlog begon.

Toen was alles anders. Aroon en haar broertje wonen aan het begin van de twintigste eeuw op het landgoed Temple Alice, met een rokkenjagende vader die leeft voor de jacht en zijn paarden en honden - de standaard Engelse aristocraat derhalve - en een altijd elegante moeder. Het uiten van emoties is not done in deze kringen. Wat de St. Charles-familie ook overkomt, the stiff upper lip gaat nooit verloren. Of zoals Aroon zegt over de jachtpartijen die ze herhaaldelijk bijwoont:

It was all a stylish performance; nothing personal, no boastfulness, or only in a very sidelong way, never a heart-warming admission of cowardice, or hatred of a horse. (p. 80)

Ook Aroon weet hoe het hoort en ze kan zich net zo kil-snobistisch gedragen als haar moeder. Helaas voor haar is zij het lelijke eendje van de familie dat nooit in een zwaan verandert, maar in een grote dikke gans - en dan ook nog eens een onnozele gans. De ijzige, afstandelijke moeder schaamt zich voor haar dochter en laat dat koeltjes merken, de vriendelijke vader heeft medelijden met haar.

Aroon is onnozel. Ze heeft geen flauw benul van de ware aard van de vriendschap van haar broer met beste vriend Richard, ook niet als die zo goed als uitgespeld wordt, maar blijft zichzelf wijsmaken dat Richard verliefd op haar is. Ze gelooft zonder een spoortje van twijfel dat de dienstmeid de voeten van haar inmiddels invalide vader opwarmt onder de dekens en niet iets anders. Aroon houdt zichzelf, maar niet de lezer, voortdurend voor de gek, wat het boek een zwartkomische ondertoon geeft. "I don't need to have everything spelled out. I know how to build the truth (p. 142)." Aldus Aroon, maar de lezer weet beter.

Dan gaat het langzaam mis op Temple Alice. Niet alleen zijn er persoonlijke tragedies, maar ook blijkt dat het geld op begint te raken. De St. Charles-familie reageert karakteristiek: de slager die, na honderden pond op krediet te hebben geleverd (de jachthonden eten voor kapitalen aan vlees), een rekening stuurt, is een dief, de advocaat die de geldzaken van de familie behartigt en er probeert het beste van te maken is een afzetter.

Het is niet het verhaal dat dit een geslaagde roman maakt; dat verhaal, van de ondergang van een aristocratische familie na de Eerste Wereldoorlog, is nauwelijks origineel. Het is Aroon die dit boek draagt. De ongewenste, blunderende, naïeve, dikke, snobistische, eenzame Aroon die naar liefde hunkert en op zijn best medelijden krijgt. Maar dan komt er op de allerlaatste bladzijden plotseling een onverwachte wending en beginnen we eindelijk te begrijpen hoe Aroon en haar moeder in de situatie zijn verzeild waarin ze zich aan het begin van het boek bevinden.

Molly Keane heeft iets villeins: onder alle zwartgalligheid is er ook altijd een zekere zwarte humor, die dit boek iets heel eigens meegeeft. Ik kan me voorstellen dat dit niet ieders cup of tea is, maar ondanks het wat langzaam vorm krijgende verhaal, vind ik Good Behaviour niettemin een aanrader.