donderdag 16 augustus 2012

Blaren en boete

Rachel Joyce,
The Unlikely Pilgrimage of Harod Fry (GB 2012)
Roman, 288 pp.
Nederlandse titel: De onwaarschijnlijke reis van Harold Fry


Het gegeven van dit boek is een variatie op dat van de man die even een pakje sigaretten gaat kopen en twintig jaar niks van zich laat horen. Harold Fry gaat even een brief posten en blijft lopen totdat hij maanden later en 1.000 kilometer verder aan de andere kant van het land aankomt, zijn vrouw Maureen in verwarring achterlatend in hun altijd glimmend gepoetste huis.

Het begint met een bericht van een vroegere collega van Harold. Twintig jaar lang heeft hij niets van Queenie gehoord, maar nu krijgt hij een brief dat ze terminale kanker heeft en in een hospice ligt. Deze mededeling maakt iets los in de gepensioneerde Harold (waarom precies weten we op dat moment nog niet) en voordat hij het in de gaten heeft, is hij op dunne rubberzooltjes op weg naar Queenie. Want zolang hij blijft wandelen, blijft Queenie in leven. Daar heeft hij zichzelf in een bijgelovige bui van overtuigd.

Harold Fry was tall man who moved through life with a stoop, as if expecting a low beam, or a screwed-up paper missile, to appear out of nowhere (p. 22). Zo iemand is Harold Fry. Nooit iets uitzonderlijks gepresteerd, maar wel stiekem vervuld van de nodige schuldgevoelens over de dingen die hij fout heeft gedaan of heeft nagelaten, en ervan overtuigd dat hij eigenlijk gestraft moet worden. Hun volwassen zoon laat nooit meer iets van zich horen en Harold lijkt te vinden dat hij dat verdiend heeft. Als dit allemaal erg zwaar op de hand en somber klinkt, heb ik nu een verrassing. The Unlikely Pilgrimage is een onverwacht aangenaam boek dat een goed gevoel nalaat en precies de juiste lichte noot weet te treffen op een wijze die vooral Engelsen zo perfect lijken te beheersen. Ook typisch Engels is het soort antiheld dat Harold is, iemand die altijd zijn best heeft gedaan zo onopmerkelijk mogelijk te leven en op zijn oude dag bevrijding en inzicht ontdekt in de kleine alledaagse dingen onderweg.

In de nu onvermijdelijke confrontatie met zijn eigen verleden ontdekt hij naast de waarheid over zichzelf voor het eerst het vermogen om zich waarlijk in anderen in te leven:
It must be the same all over England. People were buying milk, or filling their cars with petrol, or even posting letters. And what no one else knew was the appalling weight of the thing they were carrying inside. The superhuman effort it took sometimes to be normal, and a part of things that appeared both easy and everyday. The loneliness of that. (p. 74)
En dat inleven resulteert weer in medeleven:
Harold thought of the people he had already met and passed. Their stories had surprised and moved him, and none had left him untouched. Already the world had more people in it for whom he cared. (p. 81)
En dat medeleven resulteert uiteindelijk in de kracht om zichzelf te vergeven en opnieuw te beginnen.

Dit is een boek dat net zo zachtaardig en bescheiden is als de hoofdpersoon. Het staat op de longlist voor de Booker Prize, maar heeft naar mijn mening te weinig gewicht en ambitie om een plaats op de shortlist te verdienen. Wél is het een roman die ik met een gerust hart aan vrijwel iedereen warm aan kan bevelen, omdat ik zeker weet dat het mooie, hoopvolle verhaal van Harold Fry maar weinig mensen onberoerd zal laten.

PS Aarzel om niet om je eigen commentaar toe te voegen. Ik stel het zeer op prijs als mensen de moeite nemen om reacties of aanvullingen te plaatsen!

31 opmerkingen:

  1. Misschien dat de dames en heren van de Booker Prize jury het oor voor de verandering eens laat hangen naar de echte lezers in plaats van naar de (professionele)critici. Een zachtaardig boek dat de Bookerprize wint: dat lijkt me nu eens mooi.
    Voorlopig zet ik zelf maar gewoon bovenaan mijn lijstje :-) Maar daar stond het eigenlijk al.

    BeantwoordenVerwijderen
  2. Ah, dat werpt een interessante vraag op: zijn professionele critici dan geen echte lezers? En wat is een echte lezer? Iemand die uitsluitend voor zijn plezier leest en niet voor zijn beroep? Ik heb jaren geleden ook voor mijn beroep gelezen en over literatuur geschreven (voor Wolters Noordhoff). Was ik toen geen echte lezer? En nu wel? En waarom?

    Ik ben het met je eens dat een zachtaardig boek als winnaar heel mooi zou zijn. Maar de Booker Prize is wel een literaire prijs en ik ben van mening dat het dan naast zachtaardigheid ook uitgesproken literaire kwaliteiten zou moeten hebben. Persoonlijk vind ik die in onvoldoende mate aanwezig. De lezer wordt daarvoor niet genoeg uitgedaagd door middel van een complexe opbouw of interessante stijl en evenmin gedwongen om nu eens heel anders naar de wereld om hem heen te kijken. En publiekprijzen zijn er al genoeg, volgens mij. Bovendien worden commerciële successen (wat Harold Fry zonder meer gaat worden) al voldoende beloond door middel van verkoopcijfers. Een literaire prijs is er om kwalitatief hoogstaande boeken uit te lichten die anders mogelijk niet de aandacht zouden krijgen die ze verdienen. Alhoewel dat trouwens heel goed zeer leesbare boeken kunnen zijn, zoals vorig jaar The Sense of an Ending. Dat was een geweldig boek waar ontzettend veel uit te halen was, zoals wel bleek tijdens onze boekbloggersbijeenkomst.
    Nu we het er toch over hebben: wordt het niet weer eens tijd voor een boekbloggersbijeenkomst?

    BeantwoordenVerwijderen
  3. Het wordt zeker tijd voor een nieuwe boekbloggersbijeenkomst! Wie, wat, waar? Gaan jullie misschien (ook) naar Manuscripta? Anders is het misschien weer tijd voor een ontmoeting meer richting het midden/westen van het land in october of zo?

    BeantwoordenVerwijderen
  4. Wat betreft Harold Fry, dat lijkt me een heel leuk boek en ik verwacht een exemplaar met de post dus binnenkort kan ik 'm ook lezen.

    Ik denk dat Booker juries wel op een andere manier naar boeken kijken dan de gemiddelde lezer, ze hebben vaast een lijstje met criteria (die wij niet kennen). Ik interesseer me nooit zo voor dat soort prijzen en ga een boek er zeker niet speciaal voor lezen.

    BeantwoordenVerwijderen
  5. Hoi Anna, klinkt als een interessant boek. Mij interesseert het ook niet zo veel wat voor prijzen een boek wel of niet heeft. Ik lees gewoon waar ik zin in heb. Vaak blijkt ook pas bij een tweede keer lezen of een boek echt goed is. Groeten, Erik

    BeantwoordenVerwijderen
  6. Boek wordt ook bij Audible als luisterboek bejubeld maar er is ook een reactie als deze :

    This is is very good book but --- it centers on an elderly man who does a lot of looking back. As an elderly woman, I find that looking back can be very disheartening. I could not listen to more than half the book. Perhaps it has a happy ending, but the path there is too depressing.

    Leon - zelf elderly man

    BeantwoordenVerwijderen
  7. Judith, ik wil de bijeenkomst wel weer organiseren. Ik vind dat leuk om te doen, dus doe dat met plezier. Ik neem dit weekend wel separaat contact op met jou en de mensen die er de vorige keren bij waren, zodat we zo snel mogelijk weer een uitnodiging op onze blogs kunnen plaatsen. Mensen die er tot nu toe niet bij waren, zijn ook van harte welkom (HINT!)

    BeantwoordenVerwijderen
  8. Judith en Erik, ik wijk kennelijk een beetje af, want ik vind literaire prijzen juist wel interessant. Voor populaire boeken is het heel gemakkelijk om op de hoogte te blijven via blogs en bestsellerlijsten, maar prijzen als de Booker en de Orange Prize maken mij juist attent op kwalitatief hoogstaande boeken die mij anders misschien ontgaan waren, maar wel degelijk mijn aandacht waard zijn.

    BeantwoordenVerwijderen
  9. Interessante reactie, Leon. Zelf vond ik het boek juist het tegenovergestelde van deprimerend omdat er zoveel vreugde in het heden tegenover de droevige herinneringen uit het verleden staat. Kennelijk is deze mevrouw een zwartkijker die alleen de negatieve dingen registreert en al het positieve waar het boek vol mee staat op de een of andere manier niet ziet. Ik vond het uiteindelijk je reinste feelgood boek en denk dat dat ook één van de redenen voor het succes ervan is. Ook voor de elderly man een echte aanrader.

    BeantwoordenVerwijderen
  10. Prima, Anna - als jij het wilt organiseren vind ik ook prima - beviel goed de vorige keer!

    Wat betreft boekenprijzen - ik vind het zeker niet altijd het geval dat die boeken die op de shortlist staan of zelfs winnen, het lezen waard zijn - maar dat is natuurlijk persoonlijk. Bijv. dat boek van Howard Jacobson daar kwam ik niet eens doorheen! Terwijl die van Julian Barnes een juweeltje was. Zegt wat mij betreft dus niet zo heel veel.

    BeantwoordenVerwijderen
  11. Krijg ik een internet storing van 2,5 dag....dus ik kon ff niet meer terugreageren op de literaire discussie. Die natuurlijk oneindig is, we hebben het er al vaker over gehad wat nu literair is en niet. Laat ik het hier kort houden, wat ik maar wil zeggen is, wat Judith ook al zegt, dat er erg mooie boeken zijn die zelfs niet de longlist halen, en dat er boeken op de shortlist staan die wat mij betreft geen leesplezier geven. Ik heb wel stellig de indruk dat Leesplezier een criterium is dat, zo het al meespeelt, onder aan het lijstje met criteria van de Booker prize staan. Maar dat is inderdaad heel persoonlijk.
    Ik kom er nog op terug bij de bespreking van Stephan Enter (Grip).

    BeantwoordenVerwijderen
  12. Joke, ik weet zeker dat leesplezier wel degelijk een belangrijk criterium is bij de Booker Prize - achtereenvolgende jury's hebben dat expliciet verklaard. Het is volgens mij een hardnekkig misverstand, dat 'literaire' boeken moeilijk zijn en dus per definitie geen leesplezier opleveren doch slechts bewondering. Maar leesplezier is subjectief (zoals je zelf al aangeeft) en hangt sterk van af de lezer en diens van ontwikkeling en/of scholing.
    Een goede vriendin en oud-studiegenote van mij heeft bijvoorbeeld oprecht veel lol beleefd aan The Finkler Question, dat Judith (en vele anderen met haar) een vreselijk boek vond. Zelf heb ik het nog steeds niet gelezen, maar van deze vriendin kreeg ik ook Wolf Hall cadeau, waar ik na een wat moeizame start echt van heb genoten en niet alleen maar intellectuele bewondering voor had. Juist omdat ik er wat meer moeite voor heb moeten doen, schonk het boek uiteindelijk des te meer voldoening - en dus leesplezier.
    Om met een voorbeeld uit een andere tak van sport te komen: ik heb geen verstand van klassieke muziek, maar ben er wel al heel lang een groot liefhebber van. Lang geleden deed ik mijn best om een beroemd stuk van Bartok mooi te vinden, maar ik bleef het maar niet-om-door-te-komen vinden. Twintig jaar later en veel luisterervaring rijker hoorde ik hetzelfde stuk onverwacht in de concertzaal. Tot mijn stomme verbazing was deze prachtige, betoverende muziek dezelfde die ik ooit stomvervelend vond.
    Dat jij en Judith geen echt leesplezier beleven aan Booker Prize winnaars wil volgens mij niet zeggen dat de jury ze niet met veel plezier heeft gelezen, alleen dat ze kennelijk aan een ander soort boeken plezier beleeft. Om nog even op Wolf Hall terug te komen: geloof het of niet, maar hoe verder ik daar destijds mee kwam, hoe harder ik het heb verslonden. Als dat geen onversneden Leesplezier is....
    Nog een losse gedachte: mogelijk speelt voor mij mee dat ik op zijn tijd graag uitgedaagd wil worden als lezer, iets waar lang niet iedereen zin in heeft. Voor mij speelt een zekere mate van inspanning vaak (maar echt niet altijd) mede een rol bij het leesplezier, terwijl anderen hun leesplezier puur in ontspanning vinden. Maar ja, ik ben ook van de wonderlijke soort die marathonlopen plezierig vindt ;-)

    BeantwoordenVerwijderen
  13. Ik hoef inderdaad niet echt 'uitgedaagd' te worden door een boek, er zijn al genoeg andere uitdagingen :-)
    Wel moet een boek (de boeken die ik puur voor ontspanning lees daargelaten) mij iets doen of iets brengen; het moet me aan het denken zetten of emoties raken of zelfs boos maken. Maar als een boek pas de moeite waard wordt na een analyse, of na het uitspitten van alle 'lagen' of het onderkennen van de structuur....nee daar heb ik geen zin (meer) in. Ik snap wel dat anderen daar voldoening uit kunnen halen. Wellicht is dat dan het verschil tussen literair lezen en puur voor het plezier.
    Alhoewel het me nog niet helemaal lekker zit :-)
    Maar ik kom er nog wel een keer op terug, in een andere bespreking.

    BeantwoordenVerwijderen
  14. Wat een leuke discussie! Ik lees voor mijn plezier in die zin dat ik geen behoefte heb aan gruwelijke verhalen (Flannery O'Connor, I'm looking at you), daarvoor luister ik wel naar het nieuws.

    Maar vroeger las ik veel detectives en thrillers van de bieb en als ik dan genoeg had gekregen van al die lege calorieën in dat junk food, was ik altijd erg blij om weer een Echt Boek te lezen, zoals The Secret History van Donna Tartt, of jouw geliefde Virginia Woolf :-).

    BeantwoordenVerwijderen
  15. Ik zou dat stukje hierboven dat Joke heeft geschreven zelf geschreven kunnen hebben! Ik vind dat een boek face-value voor mij de moeite waard moet zijn zonder dat ik daar heel hard over na hoef te denken en de boel grondig te analyseren.

    Maar dat wil niet zeggen dat ik een literair boek niet kan waarderen. Zo las ik pasgeleden Grip van Stefan Enter waar volgens de schrijver een heleboel in te ontdekken valt als je erover gaat nadenken. Nou, pech! Zo lees ik niet. Maar ik vond het toch een mooi boek, ookal heb ik dus vanalles gemist. De schrijver zou mijn manier van lezen waarschijnlijk grondig afkeuren maar ik bepaal zelf wel hoe ik een boek lees, boeken zijn vogelvrij zogauw ze gepubliceerd zijn.

    BeantwoordenVerwijderen
  16. Lethe, binnenkort komt er een bespreking aan van een boek dat ik eigenlijk te gruwelijk vond (geen aanrader voor jou dus), maar dat me wel aan het denken zette en waar wellicht ook een interessante discussie over los komt.
    Ik heb ook altijd weer behoefte aan een Echt Boek, als ik wat lege calorieën tot me genomen heb (mooie vergelijking trouwens). Ik vind het prima als anderen alleen patat eten, maar voor mij volstaat dat niet.

    BeantwoordenVerwijderen
  17. Maar Judith, natuurlijk bepaalt iedereen zelf hoe hij of zij een boek leest. Ik heb er geen enkele moeite mee dat de meeste andere lezers geen zin hebben in 'moeilijk literair' gedoe, zolang er maar niet schamper wordt gedaan over de zonderling die wél oprecht geïnteresseerd is in literaire prijzen en boeken met diepgang. Dat moet ook mogen.

    BeantwoordenVerwijderen
  18. Mooie discussie. Voerde hem zo ongeveer ook laatst met mijn vriendin. die zich hartgrondig afvroeg waarom ik niet eens een lekkere page-turner ging lezen ipv (auto)biografieën, brievenboeken, boeken over klassieke muziek en ander onverteerbaar spul. Heb ik over nagedacht. Ik heb niks tegen thrillers/pageturners. De Stieg Larsson-boeken heb ik met veel plezier gelezen, maar uiteindelijk keer ik terug naar Nederlandse literatuur, Russische literatuur, biografieën en de zg klassiekers. Waarom? Lastig. Ik vind het leuk om op ontdekkingsreis te gaan door die zg klassiekers, ik lees graag over levens of over muziek. Blijkbaar vind ik er meer uitdaging in dan in een thriller, want die lees ik gewoon zelden. Misschien moet ik er nog maar eens die over nadenken. Of niet ;-)

    BeantwoordenVerwijderen
  19. "Ontdekkingsreis" is wat mij betreft precies het juiste woord, Koen! Ik wil nieuwe panorama's zien, verrassende ontdekkingen doen, uitgedaagd worden door andere gezichtspunten. Daar wil ik best wat extra moeite voor doen.
    Het hangt ongetwijfeld ook samen met mijn letterlijke reislust en de verre reizen die ik maak. Daar hoort soms een beetje afzien bij, maar dat heb ik er graag voor over.

    BeantwoordenVerwijderen
  20. Hoi Anna, ik heb het boek gelezen ter voorbereiding op de bijeenkomst van 20 oktober. Ik vind het een prettig leesbaar en onderhoudend boek, maar ik heb wel wat bezwaren, met name met betrekking tot de geloofwaardigheid van een en ander. Ik hoop er de 20e bij te zijn. Mocht dat niet gaan lukken dan kan ik je als je dat wilt een uitgebreidere bespreking toesturen die jullie dan mee kunnen nemen bij de discussie. Groetjes, Erik

    BeantwoordenVerwijderen
  21. Erik, het zou fijn zijn als je er bij kon zijn, want dat is een heel goed onderwerp om te bespreken. Ik heb beloofd dat ik ongeveer een week van te voren een aantal prikkelende vragen over het boek rond zal mailen om de discussie op gang te brengen, en dit onderwerp zal daar zeker in terug komen.

    BeantwoordenVerwijderen
  22. En gelezen. Moet nog een verslag schrijven, maar het was een aangename verrassing. Fijn boek!

    BeantwoordenVerwijderen
  23. Goed te horen dat je ook van het boek genoten hebt, Koen. Nu over drie weken nog een leuke discussie...

    BeantwoordenVerwijderen
  24. I thought it was a good read, but definitely not up to Booker Prize standard. It was pleasant, and unusual. I liked the way that Harold was transformed by his journey, discovering a whole new way of looking at life and people. I would say it was one of the better books I have read this year and I am sure Rachel Joyce has the potential to be a fine writer

    BeantwoordenVerwijderen
  25. My ideas exactly, Tom. I enjoyed the book tremendously and could not help sympathizing with Harold, because (a) I love walking and (b) I am a sucker for any writer who manages to make something special out of ordinary lives.
    All the same, not Booker Prize material, because for a literary prize you expect more than a pleasant read.
    By the way, as it happens we are going to discuss this very book in less than a fortnight during a meeting in Utrecht with practically all of the people who have commented here and I think it would be interesting if any of them had any new viewpoints on this book.

    BeantwoordenVerwijderen
  26. Mijn reactie komt wat laat, Anna, maar ik heb het boek net uit en ik wil je even zeggen dat ik het geweldig vond. Al lezende ben ik van de hoofdpersoon gaan houden en zo nu en dan zat ik empathisch mee te snotteren als hij het niet meer zag zitten. Deprimerend vind ik het zeker niet, integendeel, de pelgrimstocht van de hoofdpersoon werkt als een katharsis met een mooi resultaat en sneller dan jaren psycho-analyse. Of het qua stijl en opbouw literair verantwoord is kan ik niet beoordelen, maar ik heb het ademloos uitgelezen en nu ben ik benieuwd wat mijn dochters er van zullen vinden. Weer een boek wat ik kocht na jouw recensie te hebben gelezen! Mijn hartelijke dank daarvoor.

    BeantwoordenVerwijderen
  27. Loes, wat een mooi beschreven reactie. Ik kan me daar helemaal in vinden, want ook ik ging al snel van Harold houden. Ik denk dat dat wezenlijk is voor iemands waardering van het boek, want wie het verhaal sentimenteel of ongeloofwaardig vindt (meerdere lezers) zullen de zwakheden van dit boek veel eerder storen. Ik hoor net als jij bij de lezers die empathisch mee zaten te snotteren, maar ben me ervan bewust dat dat een puur subjectieve reactie is en ik ben ontzettend benieuwd hoe onze discussie op 20 oktober in Utrecht gaat verlopen.
    In ieder geval fijn om te horen dat jij er net zo van genoten hebt als ik.

    BeantwoordenVerwijderen
  28. En nog even dit, ik zou ook wel eens willen discussiëren over het feit dat er een groot verschil bestaat tussen een boek lezen en naar een boek luisteren. Een boek lezen geeft je zoveel meer vrijheid in interpretatie, tempo, terugbladeren enz en bovendien kan een stem ook de oorzaak zijn dat een boek je gaat tegenstaan. Ik heb dit zelf met enkele boeken ondervonden. In bed en in de auto luister ik alleen naar non-fictie en de romans lees ik als boek of via de e-reader.

    BeantwoordenVerwijderen
  29. Loes, toevallig heb ik daar een jaar geleden hier de nodige ruimte aan besteed. Je vindt het vast interessant om het stuk (van een gast) en de reacties te lezen. Zelf ben ik iemand voor wie het gesproken niks is, vooral om de redenen die jij opsomt, maar ook omdat ik het veel moeilijker vind om me op een luisterboek te concentreren.

    BeantwoordenVerwijderen
  30. Gelezen , beter beluisterd: op aanraden van dit blog : een formidabel boek !
    Leon

    BeantwoordenVerwijderen