Het Einde

Nevil Shute
On the Beach (Australië 1957)
Roman, 320 pp.
Nederlandse titel De laatste oever

En ik maar denken dat ik vroeger op de middelbare school allang iets van Nevil Shute had gelezen: No Highway, A Town Like Alice, The Far Country, On the Beach .... Allemaal overbekende titels, maar bij nadere bestudering bleek ik ze toch echt geen van alle ooit onder ogen gehad te hebben. Nu is mijn geheugen jammer genoeg niet meer wat het geweest is, maar ik ben (nog?) niet zo afgetakeld dat ik de inhoud van een gelezen boek helemáál kwijt raak. Het werd daarom hoog tijd om eens een roman te lezen van deze meermalen verfilmde en nog steeds geliefde auteur.

Dus, On the Beach op de e-reader gezet en er eens lekker voor gaan zitten. Al gauw werd me duidelijk waarom Nevil Shute populair is bij middelbare scholieren. Hij hanteert een eenvoudig, recht-toe-recht-aan Engels, waagt zich niet aan filosofische bespiegelingen en vertelt een duidelijk verhaal, in chronologische volgorde en zonder toeters of bellen. Ideaal voor op de lijst. Het verhaal van On the Beach speelt in Melbourne in de vroege jaren zestig, destijds (1957) nog de toekomst. Van Beatles en hippies en flowerpower is nog geen sprake en zal ook nooit sprake zijn, want de mensheid staat op het punt om ten onder gaan. Een korte maar heftige Derde Wereldoorlog, uitgevochten met atoomwapens, is achter de rug en als gevolg daarvan wordt de hele wereld langzaam maar zeker bedekt met een radioactieve wolk. Je ziet hem niet, maar van het noordelijk halfrond is al een hele tijd niks meer gehoord en ook in grote delen van het het zuidelijk halfrond vallen nu de radio's uit. Benzine is schaars geworden. De geleerden in Australië hebben uitgerekend dat de wolk over een maand of negen in Melbourne zal aankomen.

Hoe reageert een mens op die wetenschap? Gaat hij als een bezetene leven om alles uit die paar laatste maanden halen? Steekt hij zijn kop in het zand en doet hij net of hij géén doodvonnis heeft gekregen? Een Amerikaanse onderzeebootkapitein in Australische wateren, die vrouw en kinderen heeft achtergelaten in de VS, spreekt nog steeds over hen in de tegenwoordige tijd. Een jonge moeder maakt zich zorgen dat haar baby een koutje zal vatten. Haar man brengt zoveel mogelijk door in hun tuin zodat die er volgend jaar prachtig bij zal staan. Andere mensen doen met door wanhoop ingegeven roekeloosheid mee aan Formule1-races of geven zich over aan hedonisme.

De reden waarom dit boek indruk op mij heeft gemaakt is vooral de bijna verstilde melancholieke ondertoon die het heeft. Shute volgt op ingehouden wijze met name de plichtsgetrouwe onderzeebootkapitein (Gregory Peck in de verfilming) en de jonge Australische Moira (Ava Gardner) waar hij mee bevriend raakt en die de dag alleen door komt met veel drank. Ik denk dat je je bij het lezen van dit boek niet in de eerste plaats moet afvragen wat je zelf in zo'n situatie zou doen en hoe waarschijnlijk of onwaarschijnlijk de personages in dat licht handelen, maar dat het veel interessanter is om te kijken wat de visie van Shute op dit alles is en hoe hij die uitdrukt.

Plotontwikkeling is er niet heel veel, maar er is nog wel een belangrijke reis van de onderzeeboot naar Amerika om te onderzoeken waar die raadselachtige radiosignalen uit Seatle precies vandaan komen en om te meten of de radioactieve straling op het noordelijk afrond wellicht toch al aan het afnemen is. Er is dus nog een sprankje hoop.

Vreemd genoeg ervoer ik dit verhaal niet als deprimerend, maar eerder als een mooie en aangrijpende elegie, die de tand des tijds goed heeft doorstaan en het verdient om nog steeds gelezen te worden. Ook door mensen die de middelbare school allang achter zich hebben gelaten.

PS Aarzel om niet om je eigen commentaar toe te voegen. Ik stel het zeer op prijs als mensen de moeite nemen om reacties of aanvullingen te plaatsen!