Afscheid voor beginners

Anne Tyler,
The Beginner's Goodbye (VS 2012)
Roman, 208 pp.
Nederlandse titel: Afscheid voor beginners


Eerste zin: "The strangest thing about my wife’s return from the dead was how other people reacted."  'Wat krijgen we nou?' was mijn aanvankelijke reactie, 'is Tyler overgestapt naar het spookverhaal en de bovennatuurlijke flauwekul?' Valt mee. Eigenlijk is dit in alle opzichten een heerlijke typische Tylerroman. Gek genoeg was de Amerikaanse pers er over het algemeen lauw over en waren de Britse recensies veel positiever. Eén kritiekpunt klopt echter zonder meer: er zit weinig nieuws in het boek. Kenners van haar oeuvre zullen moeiteloos echo's van eerdere Tylers herkennen, maar ik geef gewoon eerlijk toe dat dat me niet dwars zat; dat het pure, subjectieve leesplezier bij mij de hele tijd overheerste (behalve misschien bij het wat al te roze einde) en dat de objectieve, kritische lezer het nakijken had. Het is maar dat u het weet, als u verder leest.

De echtgenote die voor haar man uit de dood opstaat, is Dorothy en de echtgenoot die ze eenzaam en in onzekerheid achterlaat is Aaron, de ik-figuur. Aaron heeft een licht handicapje, overgehouden aan een polio-achtige ziekte als peuter, maar weigert om zielig te zijn en al helemaal om betutteld te worden. Dorothy is een slecht geklede radioloog, twee koppen kleiner en 8 jaar ouder, het no-nonsense type en zo uitgesproken ónzorgzaam dat Aaron onmiddellijk als een blok voor haar valt.

Aaron benijdt haar ook haar volstrekte onafhankelijkheid van haar familie. Zelf is hij werkzaam in het door zijn zuster gerunde familiebedrijfje, dat oorverdovend saaie memoires uitgeeft op kosten van de schrijver én een redelijk succesvolle serie in de trant van de For Dummies-boeken, maar dan een stuk sjieker en met hele beperkte onderwerpjes. Zo heeft de serie bijvoorbeeld geen The Beginner's Cookbook in het assortiment, maar wel The Beginner's Soups, The Beginner's Dessert en The Beginner's Dinner Party. De filosofie die daarachter zit, is dat "anything is manageable if it’s divided into small enough increments [...]; even life’s most complicated lessons."

En op die manier komt ook Aaron over het gemis van Dorothy heen, in kleine stapjes. Anne Tyler beschrijft dat op de bekende manier: elegant, lichtvoetig, vaak zelfs humoristisch, en met een poëzie die nauwelijks waarneembaar is, zoals in het volgende fragment. Toen Aarons moeder nog leefde, bleef ze maar doorvertellen over zijn ziekte op tweejarige leeftijd:

“You didn’t realize anything had changed,” my mother told me. “You rode back from the hospital all happy and bouncy and glad to be going home, and you scrambled out of the backseat before either of us could reach for you—” 
“I don’t want to hear,” I said. 
“—and your leg just crumpled under you and you sat down hard on the sidewalk, but you didn’t cry. You were trying to smile, but only one side of your mouth turned up, and you looked toward the two of us with this confused expression on your face but you were still trying to—”

Zoals Aaron sinds zijn tweede zoveel mogelijk weigert om zijn handicapje te erkennen, zo vertikt hij het ook om door zijn omgeving met fluwelen handschoenen aangepakt te worden nu hij recentelijk weduwnaar is geworden. Als hij voor het eerst met twee vrienden uit eten gaat en merkt dat ze hun uiterste best doen om het vooral niet over hun echtgenotes te hebben, zorgt Aaron er nadrukkelijk voor dat hij hen in elke zin zo prominent mogelijk noemt. Inderdaad, Aaron mist bepaalde sociale vaardigheden, maar dat maakt hem er alleen maar menselijker en sympathieker op.

Heftig struikelend probeert Aaron zijn leven weer op de rit te krijgen en al doende leert hij een paar pijnlijke lessen over zichzelf en over zijn huwelijk. "A set of instruction manuals whose stated goal was to skim the surface. A hodgepodge of war recollections and crackpot personal philosophies that no standard publishing house would have glanced at. This was the purpose of my existence?" Maar de gesprekken met de overleden Dorothy, die op onvoorspelbare momenten ineens naast hem staat, helpen hem er weer bovenop, want dit is een boek dat uiteindelijk niet over rouw en de dood gaat, maar over het leven en de fijne kanten daarvan.

En de vraag of deze Dorothy echt is of niet? Zeg nou zelf, zo houdt Aaron de lezer voor:

You wouldn’t question your sanity, because you couldn’t bear to think this wasn’t real. And you certainly wouldn’t demand explanations, or alert anybody nearby, or reach out to touch this person, not even if you’d been feeling that one touch was worth giving up everything for. You would hold your breath. You would keep as still as possible. You would will your loved one not to go away again.

Het hele boek klinkt waarschijnlijk nogal afgezaagd, maar in de handen van Anne Tyler wordt het een verhaal dat je in één ruk uitleest en dat in zijn onopdringerige wijsheid toch indruk maakt.

PS Aarzel om niet om je eigen commentaar toe te voegen. Ik stel het zeer op prijs als mensen de moeite nemen om reacties of aanvullingen te plaatsen!