maandag 12 november 2012

Afscheid voor beginners

Anne Tyler,
The Beginner's Goodbye (VS 2012)
Roman, 208 pp.
Nederlandse titel: Afscheid voor beginners


Eerste zin: "The strangest thing about my wife’s return from the dead was how other people reacted."  'Wat krijgen we nou?' was mijn aanvankelijke reactie, 'is Tyler overgestapt naar het spookverhaal en de bovennatuurlijke flauwekul?' Valt mee. Eigenlijk is dit in alle opzichten een heerlijke typische Tylerroman. Gek genoeg was de Amerikaanse pers er over het algemeen lauw over en waren de Britse recensies veel positiever. Eén kritiekpunt klopt echter zonder meer: er zit weinig nieuws in het boek. Kenners van haar oeuvre zullen moeiteloos echo's van eerdere Tylers herkennen, maar ik geef gewoon eerlijk toe dat dat me niet dwars zat; dat het pure, subjectieve leesplezier bij mij de hele tijd overheerste (behalve misschien bij het wat al te roze einde) en dat de objectieve, kritische lezer het nakijken had. Het is maar dat u het weet, als u verder leest.

De echtgenote die voor haar man uit de dood opstaat, is Dorothy en de echtgenoot die ze eenzaam en in onzekerheid achterlaat is Aaron, de ik-figuur. Aaron heeft een licht handicapje, overgehouden aan een polio-achtige ziekte als peuter, maar weigert om zielig te zijn en al helemaal om betutteld te worden. Dorothy is een slecht geklede radioloog, twee koppen kleiner en 8 jaar ouder, het no-nonsense type en zo uitgesproken ónzorgzaam dat Aaron onmiddellijk als een blok voor haar valt.

Aaron benijdt haar ook haar volstrekte onafhankelijkheid van haar familie. Zelf is hij werkzaam in het door zijn zuster gerunde familiebedrijfje, dat oorverdovend saaie memoires uitgeeft op kosten van de schrijver én een redelijk succesvolle serie in de trant van de For Dummies-boeken, maar dan een stuk sjieker en met hele beperkte onderwerpjes. Zo heeft de serie bijvoorbeeld geen The Beginner's Cookbook in het assortiment, maar wel The Beginner's Soups, The Beginner's Dessert en The Beginner's Dinner Party. De filosofie die daarachter zit, is dat "anything is manageable if it’s divided into small enough increments [...]; even life’s most complicated lessons."

En op die manier komt ook Aaron over het gemis van Dorothy heen, in kleine stapjes. Anne Tyler beschrijft dat op de bekende manier: elegant, lichtvoetig, vaak zelfs humoristisch, en met een poëzie die nauwelijks waarneembaar is, zoals in het volgende fragment. Toen Aarons moeder nog leefde, bleef ze maar doorvertellen over zijn ziekte op tweejarige leeftijd:
“You didn’t realize anything had changed,” my mother told me. “You rode back from the hospital all happy and bouncy and glad to be going home, and you scrambled out of the backseat before either of us could reach for you—” 
“I don’t want to hear,” I said. 
“—and your leg just crumpled under you and you sat down hard on the sidewalk, but you didn’t cry. You were trying to smile, but only one side of your mouth turned up, and you looked toward the two of us with this confused expression on your face but you were still trying to—”
Zoals Aaron sinds zijn tweede zoveel mogelijk weigert om zijn handicapje te erkennen, zo vertikt hij het ook om door zijn omgeving met fluwelen handschoenen aangepakt te worden nu hij recentelijk weduwnaar is geworden. Als hij voor het eerst met twee vrienden uit eten gaat en merkt dat ze hun uiterste best doen om het vooral niet over hun echtgenotes te hebben, zorgt Aaron er nadrukkelijk voor dat hij hen in elke zin zo prominent mogelijk noemt. Inderdaad, Aaron mist bepaalde sociale vaardigheden, maar dat maakt hem er alleen maar menselijker en sympathieker op.

Heftig struikelend probeert Aaron zijn leven weer op de rit te krijgen en al doende leert hij een paar pijnlijke lessen over zichzelf en over zijn huwelijk. "A set of instruction manuals whose stated goal was to skim the surface. A hodgepodge of war recollections and crackpot personal philosophies that no standard publishing house would have glanced at. This was the purpose of my existence?" Maar de gesprekken met de overleden Dorothy, die op onvoorspelbare momenten ineens naast hem staat, helpen hem er weer bovenop, want dit is een boek dat uiteindelijk niet over rouw en de dood gaat, maar over het leven en de fijne kanten daarvan.

En de vraag of deze Dorothy echt is of niet? Zeg nou zelf, zo houdt Aaron de lezer voor:
You wouldn’t question your sanity, because you couldn’t bear to think this wasn’t real. And you certainly wouldn’t demand explanations, or alert anybody nearby, or reach out to touch this person, not even if you’d been feeling that one touch was worth giving up everything for. You would hold your breath. You would keep as still as possible. You would will your loved one not to go away again.
Het hele boek klinkt waarschijnlijk nogal afgezaagd, maar in de handen van Anne Tyler wordt het een verhaal dat je in één ruk uitleest en dat in zijn onopdringerige wijsheid toch indruk maakt.

PS Aarzel om niet om je eigen commentaar toe te voegen. Ik stel het zeer op prijs als mensen de moeite nemen om reacties of aanvullingen te plaatsen!

10 opmerkingen:

  1. Ik ben een groot liefhebber van de boeken van Anne Tyler en deze uitgave gaat zeker op mijn verlanglijstje.

    BeantwoordenVerwijderen
  2. Bij het lezen van de recensie komen er vage herinneringen bij me boven aan de film 'Truly, madly, deeply' met Alan Rickman en Juliet Stevenson. Althans wat het hoofdthema betreft. Ken je die film en kun je me zeggen hoever ik ernaast zit?

    BeantwoordenVerwijderen
  3. Ik ga je bespreking nog niet lezen want een nieuwe Tyler moet ik eerst zelf lezen!

    BeantwoordenVerwijderen
  4. Anne Tyler kan ik ook wel waarderen hoewel ik geen echte fan ben. Dit klinkt wel interessant maar gegeven het stapeltje dat nog klaar ligt, hol ik niet meteen naar de winkel. Het lijkt me wel mooi om een keer te lezen.

    BeantwoordenVerwijderen
  5. Loes, ik heb die film ooit gezien, maar als ik het me goed herinner is dat toch een heel ander soort verhaal. De film, hoewel helemaal niet slecht, is toch typisch Hollywood en dit is meer typisch Tyler, als je begrijpt wat ik bedoel (ik wil ook niet al te veel verklappen, natuurlijk).

    BeantwoordenVerwijderen
  6. Judith, dit lijkt me toch meer iets voor de echte fans en ik denk dat je beter vooruit kunt met wat je hebt liggen ;-)

    BeantwoordenVerwijderen
  7. Ik vind de twee hoofdrolspelers in de film Truly, Madly, Deeply zo puur Brits dat ik het Hollywood gemakkelijk kan vergeten. Juliet Stevenson kreeg bij haar psychiater zeer realistische huilbuien met rampzalige gevolgen voor haar uiterlijk, terwijl Hollywoodvrouwen alleen maar mooier worden van tranen;-)Maar ik geef toe dat ik soms rare associaties krijg bij het lezen van boek- of filmbesprekingen!

    BeantwoordenVerwijderen
  8. Heb 't al uit, wel genoten tijdens het lezen maar toch een beetje lichtgewicht, ze kan beter.
    Moest bij Dorothy steeds denken aan dr Bailey uit Grey's Anatomy.

    BeantwoordenVerwijderen
  9. Klopt, ze kan zeker beter, maar het blijft een heerlijk boek wat mij betreft. Dat krijg je met een gevestigde, favoriete schrijver: je begint aan een nieuw boek van haar met hoge verwachtingen en het wordt voor de schrijver in kwestie met elk boek moeilijker om aan die verwachtingen te voldoen. Wat mij betreft is Tylers beste boek van de laatste tijd nog steedsDigging to America, waarin ze én qua thema én qua hoofdpersonages een succesvolle verdiepingsslag maakte.
    Enne, Grey's Anatomy heb ik helaas gemist. Ik kijk alleen in de weekenden een beetje televisie en heb er door de week niet genoeg geduld voor.

    BeantwoordenVerwijderen