11/22/63 (VS 2011)
Roman, 866 pp.
ISBN 9781451627305, Scribner
In het Nederlands uitgebracht als 22-11-1963
Geloof het of niet, maar ik had tot nu toe nog nooit iets van Stephen King gelezen. Associaties met horror ('stompzinnig') en het bovennatuurlijke ('flauw') hadden me tot nu toe verre van deze schrijver gehouden, totdat ik in december een darminfectie met complicaties opliep en in een waas van koorts en pijn dringend behoefte voelde aan een boek dat gewoon spannend was en weinig intellectuele inspanning vergde. Hella raadde me deze roman aan en hoewel er wel het nodige op aan te merken is, heb ik het met plezier verslonden. Ideale grieplectuur. Want wat kan die King een verhaal vertellen!
22 november 1963 is de traumatische datum die in het collectieve bewustzijn van heel Amerika staat gegrift als de dag dat John F. Kennedy werd vermoord. Zoals tegenwoordig iedereen weet wat hij op 9/11 deed toen de Twin Towers vielen, zo weet een oudere generatie Amerikanen nog precies waar ze waren toen ze van het fatale geweerschot in Dallas hoorden. In deze roman gaat de pas gescheiden geschiedenisleraar Jake Epping terug in de tijd om de moord en de rampzalige politieke gevolgen ervan te voorkomen. Er is even een willing suspension of disbelief voor nodig om te aanvaarden dat de voorraadkast van een hamburgertent een deur opent naar 2 september 1958, maar King brengt het verschijnsel met zoveel flair dat dat geen probleem hoeft op te leveren. Hoe de hoofdpersoon het plan opvat om vervolgens Lee Harvey Oswald ervan te weerhouden Kennedy dood te schieten doet er op deze plek niet zoveel toe, wel dat je als lezer al heel snel ondergedompeld raakt in het verhaal.
Het thrilleraspect houdt zich bezig met de spannende vraag of Jake er in zal slagen de loop van de geschiedenis te veranderen. Gemakkelijk is dat niet, want het blijkt al gauw dat alles in het verleden tegenwerkt om de loop van de geschiedenis te handhaven, ook als het om weinig belangwekkende gebeurtenissen gaat. Zo bljkt zelfs het als vingeroefening proberen te voorkomen van een jachtongeluk al razend moeilijk te zijn: auto's willen ineens niet meer starten, er liggen bomen op de weg, enzovoort. The past doesn't want to be changed.
Wat ook heel bijzonder is in het universum van 11/22/63, is dat er een reset plaats vindt, elke keer als iemand gebruik maakt van de deur naar het verleden en weer teruggaat: alle aangebrachte veranderingen worden automatisch ongedaan gemaakt als Jake na terugkeer in het heden weer de drempel naar het verleden over stapt. Waar in het echte leven niemand een tweede kans krijgt, lijken hier ineens ontelbare kansen zijn om vergissingen recht te zetten. Maar is dat wel altijd iets om blij mee te zijn? Daarmee worden we immers ook verantwoordelijk voor de gewijzigde uitkomsten en die zijn misschien nog wel ongelukkiger dan de vergissing die we recht wilden zetten.
Deze vragen en de spanning rondom het stalken door Jake van Lee Harvey Oswald maken dit boek een razend interessante thriller. Wat het ook zo aardig maakt, is dat we de periode rond 1960 heel bewust door de ogen van één van onze tijdgenoten zien, waardoor juist onze eigen tijd in perspectief wordt geplaatst. De hysterische obsessie met veiligheid, waar we inmiddels allang aan gewend zijn, bestaat nog niet. Iedereen paft, tot grote onrust van Jake. African-americans worden zonder gêne niggers genoemd in het zuiden. En Jake is tot zijn eigen verrassing opvallend snel heen over het gemis van zijn mobieltje en zijn computer.
Duidelijke veel minder geslaagd is veel van het middendeel, dat pure nostalgie is en waarin Jake in een idyllisch stadje de liefde van zijn leven tegen komt. Ten eerste maakt King hier een mierzoete romance van (en is romantiek duidelijk niet zijn sterke kant, gezien de weeïge cliché's) en tweede gaat hij er veel te lang mee door. Het boek was aanzienlijk krachtiger geweest als hij hier een paar honderd bladzijden geschrapt.
Maar er blijft genoeg over. Zijn tweede kansen altijd goed? Kunnen we de gevolgen van onze bemoeienissen wel overzien? Wat is de aard van de geschiedenis? Puur toeval of krachten die op complexe wijze elkaar inwerken? Geschiedenisleraar Jake krijgt in deze thriller de kans om op zoek te gaan naar een antwoord op die vragen. Niet dat dit nu een erg filosofisch verhaal is. Het is in de eerste plaats een buitengewoon boeiende thriller, die helaas een beetje verpest wordt door het veel te breed uitgesponnen, veel te sentimentele liefdesverhaal dat er deel van uitmaakt. Maar liefhebbers van zoete romantiek zullen daar vast anders over denken.
PS Aarzel om niet om je eigen commentaar toe te voegen. Ik stel het zeer op prijs als mensen de moeite nemen om reacties of aanvullingen te plaatsen!
Mooie bespreking. Hoop dat je er weer een beetje bovenop bent!
BeantwoordenVerwijderenJa, je kent mij, dat stoorde mij niet ;-). Fijne bespreking, en blij dat je er toch van genoten hebt!
BeantwoordenVerwijderenHoi Koen, de darminfectie is volledig over, maar het vreselijke ziekbed en overlijden van mijn vader hebben er heel erg ingehakt. In ieder geval staat mijn hoofd nu voor het eerst weer een klein beetje naar lezen. Hopelijk blijft dat zo!
BeantwoordenVerwijderenDie Hella, altijd de romantica ;-) En ja, ik heb er inderdaad van genoten. Ik ben zelfs van plan om in de toekomst meer van King te lezen.
BeantwoordenVerwijderenEn anders maar even niet, Anna. Neem je tijd en heel veel sterkte toegewenst.
BeantwoordenVerwijderenVeel sterkte, Anna. Wat een vervelende tijd heb je achter de rug.
BeantwoordenVerwijderenDit boek is inderdaad erg onderhoudend, ik heb het ook met plezier gelezen. Ik ben het helemaal met je eens dat het teveel uitgesponnen is. Ik vond vooral het gedeelte waarin hij Oswald bestudeert (naast hem wonen, kennismaken) te lang duren.
Ook tegen het einde, een flits naar een toekomstige tijd, of eigenlijk naar het nieuwe, veranderde Nu, vond ik niet zo geslaagd. Wel lekker nostalgisch, al die 50s en 60s beschrijvingen - vond ik heel geloofwaardig.
Ik houd wel van 'alternate history' boeken, en in die zin zou ik dit boek wel willen lezen, maar het staat niet vooraan op mijn lijstje. Ik heb ook nog nooit eerder iets van King gelezen, wel staat The Stand al jaren op mijn verschillende lijstjes. Maar voorlopig nog even niet.
BeantwoordenVerwijderenSterkte daar verder, fijn dat je weer een beetje aan het lezen bent.
Fijn dat je weer wat beter bent Anna. Nog heel veel sterkte en doe rustig aan. groetjes Yvonne
BeantwoordenVerwijderenHoi Anna, fijn dat je weer enigszins bent opgeknapt. Ik miste je recensies al. Groetjes uit het Utrechtse, Erik
BeantwoordenVerwijderenJudith, ik vond die flits naar een veranderd Nu wél goed: dat was volgens mij juist het punt dat de schrijver probeerde te maken (ik zeg er verder niets over, want dat zou jammer zijn voor de mensen die het boek nog willen lezen).
BeantwoordenVerwijderenMaar erg onderhoudend was het verhaal zonder meer!
Joke, het is echt zo'n boek dat je moet lezen als je er in de juiste stemming voor bent, niet een grote roman die je niet mag missen. Verder in zijn genre prima.
BeantwoordenVerwijderenBedankt, Yvonne en Erik. Leuk dat jullie ook weer van de partij zijn ;-)
BeantwoordenVerwijderenDag Anna. Blij om je weer te "zien"! Wat naar allemaal. Neem de tijd om op adem te komen. Na het overlijden van mijn vader heb ik erg veel steun gehad van een verzamelbundel gedichten over de dood. Klinkt misschien wat sombertjes, maar het was goed om mijn gevoelens eens verwoord te zien. En te weten dat je niet alleen bent. Veel sterkte dus. En laat je niet opjagen bij het lezen wij hebben geduld!
BeantwoordenVerwijderenDank voor je vriendelijke woorden, Theetante. Ik kom binnenkort ook weer buurten op jouw blog, want mijn hoofd begint nu eindelijk weer een beetje naar literatuur te staan.
BeantwoordenVerwijderen