zondag 9 maart 2014

Dichter in een plastic tuinstoel

Nicholson Baker,
The Anthologist (VS 2009)
Roman, 243 pp.
Niet in het Nederlands vertaald


"HELLO, THIS IS PAUL CHOWDER, and I'm going to try to tell you everything I know. Well, not everything I know, because a lot of what I know, you know. But everything I know about poetry." Met zo'n opening ben ik meteen verkocht. De spreektaaltoon van een podcast gecombineerd met de belofte van alles over de dichtkunst. Onweerstaanbaar.

Maar Pauls belofte om ons alles over poëzie te vertellen is een afleidingsmanoeuvre voor hemzelf. Hij zit gevaarlijk dicht bij de deadline voor de inleiding tot een door hem samengestelde bloemlezing, maar heeft nog geen letter op papier en ziet dat op korte termijn ook niet gebeuren. Ooit was hij een redelijk succesvol dichter, maar het lijkt erop dat die dagen voorgoed voorbij zijn. Zijn vriendin heeft er inmiddels genoeg van en is er vandoor, Paul achterlatend met een almaar groeiende stapel dichtbundels van anderen en een inleiding die brood op de plank moet brengen maar er niet is. Intussen windt Paul zich op over gedichten zonder rijm. Weg met free verse! Een goed gedicht moet rijmen, zelfs al doet zijn eigen poëzie dat niet. Hij noemt zijn eigen (alwéér door een bekend tijdschrift afgewezen) gedicht "a plum, not a poem. That's what I call a poem that doesn't rhyme--it's a plum. We who write and publish our nonrhyming plums aren't poets, we're plummets. Or plummers." Hij is mislukt.

Rijm is als een tulp, volgens Paul: het ene tulpenblad gaat de ene kant uit en het andere de andere kant, en vervolgens is er symmetrie, spiegeling. De delen praten met elkaar. Zo zit de natuur vol met rijm, aldus Paul. Uit zijn eigen leven is alle rijm verdwenen nu zijn vriendin er vandoor is en zijn creativiteit is opgedroogd. Hij is depressief en wil Roz terug, niet de muis die zijn keuken momenteel onveilig maakt. Hij heeft al eens geprobeerd om aan de drank te gaan, en dat hielp weliswaar, maar niet blijvend. 'Beer, wine, spiritous liquor of all kinds. Really helps for a while. It allows you to relax and slump and hang out on the wrong side of your brain.' Dit is een typische zin voor Paul: depressie als aanleiding voor geestige taalvirtuositeit. Is dat niet geweldig: iemand die zo speels met taal om kan gaan en er zo om geeft, dat hij uitdrukkingen verzint als "hang out on the wrong side of your brain."

Gebeurt er ook nog wat in dit verhaal? Niet zo bijster veel. Paul slaagt erin zijn vinger te verwonden (mooi excuus om niet aan de bloemleesinleiding te beginnen), observeert de muis in zijn keuken, zit op de vreemdste tijden in een witte plastic tuinstoel op de oprit, probeert zijn vriendin Roz terug te lokken, helpt vrienden met klussen en gaat uiteindelijk naar een dichtersbijeenkomst in Zwitserland waar hij een lezing houdt. Dat is zo ongeveer de actie en in de tussentijd maakt Paul zich uitgebreid en op onderhoudende wijze druk over foute metra en pretentieus enjambement,
       van het
       soort dat zelfs een
       zin als deze poëzie
       doet
       lijken.

Echt veel kan ik verder ook niet over dit boek vertellen zonder hele lappen te citeren of op gebrekkige wijze te parafraseren. Het boek (met een verteller als Paul als spreekbuis) spreekt op zo'n eloquente wijze voor zichzelf, dat een bespreking ervan al gauw ontoereikend is.

The Anthologist is daarmee een geslaagde en charmante kruising van causerie over poëzie en verhaal van een dichter die vast zit. Onze verteller is tegelijkertijd heel grappig én de wanhoop nabij. Zijn toon is in een en dezelfde zin nonchalant en gepassioneerd. Een knappe schrijver die daar iets moois van kan maken. De lezer moet wél een bovengemiddelde belangstelling voor poëzie hebben, anders zal dat onderdeel niet landen, maar ik weet zeker dat er genoeg mensen zijn die net zo van dit boek zullen genieten als ik.

PS Aarzel om niet om je eigen commentaar toe te voegen. Ik stel het zeer op prijs als mensen de moeite nemen om reacties of aanvullingen te plaatsen!

10 opmerkingen:

  1. Dit lijkt me een bijzonder origineel boek! Je bespreking maakt me nieuwsgierig. Misschien iets om in mijn eigen platic tuinstoel in de lentezon te lezen?

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Ja, goed idee! Misschien ook nog een muis in de keuken voor de gezelligheid? Of toch maar liever niet, misschien. Wel zorgen dat je in de stemming voor taal en poëzie bent, maar dat zal vast lukken.

      Verwijderen
  2. wel iets voor mijn lijstje, dunkt mij

    BeantwoordenVerwijderen
  3. klinkt fantastisch! onlangs kwam ik een lijstje met aanraders voor jonge schrijvers tegen, ik geloof van Cees Nooteboom. hij raadt tevens aan poëzie te lezen (ik heb het even opgezocht): ‘Poëzie waagt zich verder in het domein van de taal dan het meeste proza, daar kun je je voordeel mee doen.’ (bron) het zal je niet verbazen dat deze opmerking bij me naar boven kwam tijdens het lezen van jouw bespreking..

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Helemaal met Nooteboom eens. Wat poëzie bovendien doet, is (door middel van taal) de beleving van een moment / gevoel / ervaring / waarneming intensiferen. Nicholson Baker zegt daarover, via Paul Chowder, iets heel aardigs: "I feel everything breaking up inside me. I can't rhyme, and I don't believe in writing plums anymore. I don't even know the names of many common plants. What is a zinnia? I don't remember. What is pale jessamine? I don't know. Mary Oliver's got deer waking her up in the field in the early morning by licking her face. She's got grasshoppers eating sugar out of her hand. This just doesn't happen to me. I do know what a poppy looks like. It looks like a coffee filter but open and yellow-orange-red. Sometimes I think knowing the names of everything is overrated. It takes away the sense that each thing is itself and not part of some clique. But names help you see things, too, and remember them better."

      Verwijderen
  4. I loved this one - I even have an audio book version of it.

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Yes Tom, isn't this a delightful novel? The whole conceit shouldn't work, but Nicholson Baker pulls it off, and it does.

      Verwijderen
  5. Nu heb je me zelf ooit op dit boek gewezen (bij mijn bespreking van Komrij's gedichten) en heb ik toch ergens je bespreking gemist. Bij deze ingehaald, hij gaat op de lijst!

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Ik vond het een heerlijk een boek, en er is tot mijn aangename verrassing onlangs een vervolg gepubliceerd (Traveling Sprinkler) dat nu natuurlijk hoog op mijn verlanglijst staat.

      Verwijderen