Verplichte kost

Frederick Douglass, 
Narrative of the Life of Frederick Douglass,
an American Slave (VS 1845). 
Autobiografie, 116 pp.
Hier gratis te downloaden



Frederick Douglass is één van de indrukwekkendste figuren uit de geschiedenis van de afschaffing van de slavernij in Amerika. Hij werd rond 1818 geboren in een hutje op een plantage in Maryland. Zijn moeder was een zwarte slavin, zijn vader een blanke slavenhouder waarvan hij de identiteit nooit heeft kunnen achterhalen, omdat moeder en kind zo gauw mogelijk uit elkaar gehaald werden. Want stel je voor dat ze een emotionele band zouden krijgen. Dat gaf geen pas voor mensen die voor hun eigenaren in de allereerste plaats bezit waren (en in de allerlaatste plaats medemensen) en die vaak slechter behandeld werden dan het vee dat de slavenhouders bezaten. Paarden werden gekoesterd, slaven kregen met de zweep.

Toen de kleine Frederick ongeveer 12 jaar was, werd hij weggegeven aan familie van zijn eigenaar. De vrouw van het echtpaar had geen ervaring met het houden van slaven en beging de onvergeeflijke blunder niet alleen vriendelijk te zijn tegen het jochie maar ook hem te leren lezen. Totdat haar man daar achter kwam en haar uitlegde dat je een slaaf geen groter kwaad kon berokkenen dan hem de weg naar kennis te wijzen. Een geletterde slaaf werd automatisch een ontevreden slaaf, een doodongelukkige slaaf en een bedreiging voor de gevestigde orde. Douglass gaf zijn baas volledig gelijk.

I have found that, to make a contented slave, it is necessary to make a thoughtless one. It is necessary to darken his moral and mental vision, and, as far as possible, to annihilate the power of reason. He must be able to detect no inconsistencies in slavery; he must be made to feel that slavery is right; and he can be brought to that only when he ceases to be a man.

Vanaf dat moment zag hij voor het eerst een uitweg uit de ellende en deed hij er alles aan om zichzelf stiekem te leren lezen, wat hem uitstekend afging. Na een mislukte ontsnappingspoging slaagde hij er uiteindelijk in om op negentienjarige leeftijd te ontkomen naar New York en daar te trouwen met de vrije zwarte vrouw op wie hij verliefd was geworden. Maar vrij was hij niet, ook niet in het noorden, want ontsnapte slaven terugbrengen naar hun rechtmatige eigenaar was een lucratieve business en Douglass moest altijd op zijn hoede zijn.

Douglass toen hij rond de 29 was.

Toen bleek dat hij een zeer begenadigd redenaar was, werd hij een actief en prominent lid van de beweging voor afschaffing van de slavernij. In 1845 mondde dat uit in deze autobiografie, die in het noorden enthousiast werd ontvangen en een waar verkoopsucces werd. Omdat hij nu een bekend man was, leek het iedereen beter dat hij tijdelijk overstak naar Ierland en Engeland om daar zijn werk voort te zetten en geld bij elkaar te krijgen om zijn eigen vrijheid te kopen. Dat lukt na 2 jaar, zodat hij toen eindelijk als vrij man, zonder altijd over zijn schouder te kijken en in angst te leven, kon terugkeren naar zijn vrouw en kinderen in de VS.

Voorstanders van de slavernij reageerden honend op deze autobiografie: een slaaf (lees 'zwarte') die zichzelf had leren lezen zou onmogelijk zo goed kunnen schrijven als de auteur van dit boek. Anderen reageerden al even voorspelbaar, met de beschuldiging dat het allemaal gelogen was. Slavenhouders waren immers keurige  mensen, want ons soort mensen. Op de laatste beschuldiging had Douglass zich nauwgezet voorbereid: overal waar dat kan, worden personen met naam en toenaam genoemd en worden plaatsen gespecificeerd, zodat alles zoveel mogelijk te verifiëren is. Dat is ook de reden dat de allereerste bladzijden van het boek nogal  feitelijk en opsommerig aandoen, maar daar komt al gauw verandering in.

Niet alleen beschrijft Douglass op indringende wijze hoe het voelt om geen eigen identiteit, geen gezinsleven, geen eigen bezit en geen enkele autonomie te hebben, maar analyseert hij ook wat slavernij met de slavenhouders doet, hoe het hen onvermijdelijk ontmenselijkt en onmenselijk maakt. Het systeem werkt dit automatisch in de hand. Het is alleen maar mogelijk om andere mensen te bezitten en ze af te beulen als je ze consequent hardvochtig  behandelt. Niemand zal zich, buiten weerzinwekkende lectuur als Fifty Shades of Grey, vrijwillig en zonder tegenstand aan slavernij onderwerpen. Het is verschrikkelijk wrang dat de slaven op de plantages zo gewend waren om er met bloedens toe met de zweep van langs te krijgen, dat ze een opzichter die daar niet zichtbaar van genoot "een goede opzichter" noemden.

Om het systeem in stand te houden was het nodig dat slavenhouders recalcitrante slaven niet alleen afranselen maar ze als uiterste redmiddel zelfs dood mochten schieten. Een dergelijke moord werd oogluikend onbestraft gelaten, want hoe zou het anders mogelijk zijn om slaven in het gareel te houden? De slavenhouders konden niet anders.

Dit dunne maar pakkende en elegant geschreven boek zou verplichte kost moeten zijn voor ieder weldenkend mens. Het is niet alleen een getuigenis uit de eerste hand van een instituut waarvan de littekens nog steeds zichtbaar zijn in verholen en onverholen racisme, maar ook een intelligente en sensitieve beschouwing van wat zoiets met een maatschappij doet, van de hypocrisie die het voortbrengt en van de wreedheid die het noodzakelijk maakt. En het moet voor elke leesliefhebber aangrijpend zijn om te vernemen hoe de weg naar boeken en kennis tevens de weg naar de vrijheid was voor deze bijzondere man.
____________________________

Het boek is hier gratis te downloaden. Voor zover ik heb kunnen nagaan is het helaas niet meer in Nederlandse vertaling verkrijgbaar.

PS Aarzel om niet om je eigen commentaar toe te voegen. Ik stel het zeer op prijs als mensen de moeite nemen om reacties of aanvullingen te plaatsen! Heb je dit boek besproken op je eigen blog? Plaats dan s.v.p. een link bij de reacties.