Bhutan: een sereen bergstaatje in de Himalaya

Ik wist dat Bhutan een bijzonder land was, maar niet dat het zo bijzonder was. De beste manier om het land binnen te treden is vanuit het zuiden, via India. Het ene moment zit je nog in een bonte chaos, met vuilnisbelten op straat waar geiten op lege chipszakjes kauwen, waar van alle kanten geclaxonneerd wordt, waar de visuele en auditieve overload zowel fascinerend als gekmakend is - en het volgende moment sta je voor een oriëntaalse poort, moet je uit je auto stappen, door moderne veiligheidspoortjes lopen waar alle rode lichtjes afgaan, terwijl de enige reactie bestaat uit een vriendelijke glimlach van het Bhutanese gezin dat aan tafel een spelletje zit te doen. Je hoeft niet eens je paspoort te laten zien. Het volgende moment ben je in Bhutan. De architectuur is volstrekt anders, de chaos is op mysterieuze wijze weggesmolten, de mensen zijn sereen, dragen heel andere kleding, de vlakte achter je is plotseling overgegaan in een berglandschap. Je bent van het ene moment op het andere in een volstrekt andere wereld. Ik trad het land binnen en was verkocht.

Reisgegevens Periode:  april 2016. Soort reis:  culturele rondreis van Oost- naar West-Bhutan. Organisatie:  Dimsum Reizen. Accommodatie: hotels, plus één overnachting op een boerderij (aanrader). Bezocht: Trashigang, Mongar, Bumthang, Dromkar Festival, Tromsa, Punakha, Thimphu, Paro, Haa Vallei. Weer: meestal aangenaam lenteweer maar soms ook behoorlijk frisjes (afhankelijk van de hoogte ); zo nu en dan een enkel buitje.

Typisch plaatje van het Bhutanese landschap: bergen, gebedsvlaggetjes, exotisch gebouw.

Bruto Nationaal Geluk

Voordat ik vertrok schreef ik hier ook al over dit land, naar aanleiding van twee boeken die ik er over las. Eén daarvan ging over Bruto Nationaal Geluk, een term die door een vorige Bhutanese koning is bedacht als alternatief voor het begrip Bruto Nationaal Product. Hij wilde zijn arme land graag meer welvaart brengen, maar vond dat economische groei niet ten koste mocht gaan van welzijn en geluk. Voor ons Nederlanders is het te laat - wij zijn al tot op het bot verslaafd aan spullen & winkelen en comfort & luxe - maar in Bhutan kon men het experiment aangaan, omdat het land altijd arm en geïsoleerd was geweest. Er is bijvoorbeeld pas sinds 1999 televisie. Nu heeft weliswaar het halve land een moderne smartphone en beschikten alle hotels die wij bezochten over wifi, maar de overige infrastructuur is nog steeds zeer gebrekkig. Er is dankzij het bergachtige landschap ten eerste nergens een recht stuk weg te vinden (echt niet) en wat er is, is smal en zit meestal stampvol vol kuilen. Wel wordt overal door Indiase gastarbeid(st)ers nijver aan de weg gewerkt (vaak met schop en pikhouweel), wat talloze afzettingen tot gevolg heeft en dus eindeloos veel vertraging. Om daar geen last van te hebben, moet je in je hoofd die moeilijk vindbare knop omdraaien die je irritatieklieren buiten werking stelt en zodra je dat voor elkaar hebt gekregen, komt je brein in de zen-stand en kun je moeiteloos genieten van het schitterende landschap en de lieve mensen, zonder dat je je er nog druk over maakt of je wel op tijd aankomt of meer van dat soort futiliteiten. Mij lukte dat wonder boven wonder en het was zo weldadig dat ik aan het eind van de reis helemaal niet blij was om naar huis te gaan - een unicum.

De dzong van Punakha, één van de mooiste van het land. Een dzong is een
zeventiende-eeuwse burcht waarin bestuurlijke en religieuze functies
gecombineerd worden. Je vindt deze prachtige gebouwen overal.

Een bijzondere vorm van toerisme Je kunt niet zomaar op eigen houtje naar Bhutan. Om het toerisme binnen de perken te houden, moeten westerse toeristen boeken via één van de door de staat aangewezen reisorganisaties en zijn ze verplicht om in het hoogseizoen tenminste $ 250 per dag uit te geven aan reis- en verblijfskosten. Dat is dan wel inclusief de voorgeschreven Bhutanese gids en tevens inclusief een bijdrage van $ 65 die gaat naar het gratis onderwijs, naar de gratis gezondheidszorg en naar armoedebestrijding. Aan duurzaamheid en ecologie wordt ook veel aandacht en geld besteed. Een tripje naar Bhutan is dus wel wat anders dan een chartervlucht naar een goedkoop resort aan het strand. Backpackers en comazuipende jongeren zul je er dan ook niet tegenkomen, alhoewel Bhutan inmiddels zijn problemen met alcoholisme heeft. Het zware bier (Druk 11.000) is trouwens erg lekker.

Monniken die een selfie nemen.

Feest

Net als in Tibet is het bijwonen van een festival in Bhutan een lust voor het oog: de felle kleuren, de uitbundige kostuums, de wervelende dansen, alles is even hypnotiserend. De muziek is ... vreemd. Trommels, gongen, cymbalen, hele lage en hele schelle blaasinstrumenten - ze produceren meer ritme dan melodie, maar dragen wel bij aan het hypnotiserende effect. Op YouTube staan diverse filmpjes van beide soorten festivals die wij hebben bijgewoond, maar de betovering komt van geen meter over op een computerschermpje. In werkelijkheid is het allemaal vele malen fascinerender.

Dansers op het lokale festival ter ere van de naamgeving van de pasgeboren kroonprins.

We hadden het geluk dat er vlak vóór onze komst een splinternieuw kroonprinsje was geboren en dat de door de sterren aangewezen gunstige dag voor de naamgevingsplechtigheid precies tijdens ons verblijf viel. Een extra festival ter ere daarvan in de plaatselijke dzong viel ons zomaar in de schoot (foto hierboven). Zoals alle boeddhistisch getinte festivals in de regio ging het er ook hier prettig rommelig en informeel aan toe. Er werd een enorme thangka uitgerold, er werd gedanst op die vreemde muziek, er werd offergaven gebracht (onder meer in de vorm van snoepjes), de hoofdlama reciteerde, de plaatselijke notabelen zaten ernaast en namen foto's met hun smartphone, eentje zat de hele tijd met zijn babydochtertje op schoot, de jonge monniken giebelden tussen het blazen op hun instrumenten door, en het geheel werd afgesloten met een lang gezongen gebed.

Dansende monniken op het jaarlijkse festival van het dorpje Dromkar.

Oorspronkelijke cultuur

Verweg de meeste Bhutanezen dragen nog de traditionele dracht. Ook de uniformen van de schoolkinderen zijn hierop gebaseerd, wat een leuk gezicht is. Hippe pubers kunnen zich daardoor alleen onderscheiden door zich een tegendraads kapsel aan te meten, waarmee we zo nu en dan een jongeman voorbij zagen komen - met de bijbehorende verveelde blik. De architectuur is ook traditioneel. In sommige delen van het land mag tegenwoordig volgens de Bhutanese equivalent van de bouwverordening weliswaar beton worden gebruikt in plaats van leem en hout of natuursteen, maar de vormgeving is nog steeds overal even fraai versierd.

Qua cultuur, taal, godsdienst en uiterlijk lijken de Bhutanezen sterk op de Tibetanen, maar waar in Tibet de oorspronkelijke cultuur met harde hand verchineesd wordt, is die in Bhutan nog verrassend sterk aanwezig. Een dergelijke nadruk op traditionele cultuur en het afwijzen van buitenlandse invloeden bergt ook een gevaar in zich: het kan ontaarden in conservatisme, blind nationalisme en zelfgenoegzaamheid. Ik ben veel te kort in het land geweest om te kunnen beoordelen of daar mogelijk sprake van zou kunnen zijn, maar op mij als oppervlakkige toerist maakte de afwezigheid van mondiale eenheidsworst in ieder geval een betoverende indruk.

Een vrouw uit het noorden, met een muts van yakhaar.	Gezin in traditionele dracht.

De boerderij waar we een nachtje verbleven, meeaten en op de tv
naar de Bhutanese variant van Idols en een spellingwedstrijd keken.
Wat een lieve jongens en meisjes deden daar aan mee!

PS Aarzel niet om je eigen commentaar toe te voegen. Ik stel het zeer op prijs als mensen de moeite nemen om reacties of aanvullingen te plaatsen.